Frisse zonnestralen die naar binnen schijnen, nieuwe blaadjes aan de bomen en vogeltjes die fluiten dat het een lieve lust is…de lente zit weer in de lucht. Oftewel: hoogste tijd voor een update over de laatste kennis op het gebied van zonbescherming.
Het belang van bewust genieten
De zon: ze verwarmt ons, stimuleert de aanmaak van vitamine D en, eerlijk is eerlijk, de wereld oogt toch een stuk luchtiger als de zon schijnt. Maar de straling van de zon kan ook leiden tot schade aan onze huid, met verbranding, huidveroudering of zelfs huidkanker tot gevolg. Daarom is bewust genieten van de zon zo belangrijk. Voordat je nu meteen naar de fles zonnebrand grijpt is het goed om te weten dat goede zonbescherming meer is dan zonnebrand alleen.
Het stappenplan voor goede zonbescherming
Allereerst wil je je huid zo min mogelijk bloot te stellen aan te veel zonkracht. Plan daarom je tijd buiten zoveel mogelijk rondom de heetste uren van de dag. Voor 12 uur ‘s morgens en na 15 uur ‘s middags is de zonkracht namelijk een stuk lager. Ga je naar buiten, zoek dan zoveel mogelijk de schaduw op of creëer deze zelf en draag een zonnebril om je ogen te beschermen. En zorg vooral dat je niet verbrand, dus draag beschermende kleding, een fraaie hoed of handige pet. Check ook zeker voor je naar buiten gaat even de zonkracht. Is deze zogenoemde ‘UV-index’ 3 of hoger? Smeer dan blootliggende huid in met (daar is hij dan!) een fijne zonnebrand, ook al is het hartje winter. Kies trouwens vooral een zonnebrand die bij je past, zodat je deze ook écht smeert als het nodig is. En voor alle duidelijkheid: al deze tips gelden natuurlijk ook voor de kleintjes.
Dit is wat zonnebrand voor je doet…
De straling van de zon bestaat uit, onder andere, UVA en UVB-straling. UVA-straling draagt bij aan huidveroudering en kan zonneallergie veroorzaken, UVB-straling zorgt voor de aanmaak van vitamine D en roodheid, ofwel verbranding, van de huid. Zowel UVA als UVB kunnen bijdragen aan het ontstaan van huidkanker. Gelukkig zijn er UV-filters in zonnebrand en overige cosmetica die onze huid beschermen tegen deze twee soorten stralingen. De Sun Protection Factor, SPF, vertelt je hoe goed een product beschermt tegen UVB-straling. En volgens Europese richtlijnen moet de bescherming tegen UVA minimaal een derde bedragen van deze SPF. Zonnebrandcrèmes, -lotions of -sprays bevatten overigens naast één of meerdere UV-filters, vaak ook parfum, geurstoffen en overige ingrediënten zoals pigmenten, conserveermiddelen, stabilisatoren, verdikkingsmiddelen en emulgatoren.
…en zo werkt dat zonnebrand met minerale filters en chemische filters
Er is al jaren een hoop te doen rondom zonnebrand. En dat komt met name door de UV-filters die we vooralsnog tot onze beschikking hebben. Deze filters zijn grofweg in te delen in chemische (of organische) en minerale (ook wel fysische of anorganische) filters.
Minerale filters, onze nummer 1 keuze bij Green Jump, zijn zinkoxide en titaniumdioxide. Beiden beschermen tegen zowel UVA als UVB-straling, maar zinkoxide geeft wel een nét iets betere bescherming tegen UVA. Minerale filters leggen een laagje op de huid en houden daarmee de zon tegen. Dat is ook meteen één van de grote voordelen, de zonnebrand blijft OP de huid liggen. Nadeel van deze minerale filters kan zijn dat ze een wit waasje achterlaten. Jaren geleden was dit echt een flinke witte waas, maar zonnebrandmerken worden steeds beter in oplossingen hiervoor bedenken. Voor kinderen met een heel gevoelige huid zijn er nog wel bepaalde sensitive zonnebrandcrèmes beschikbaar die wel een witte waas achterlaten maar juist daarom vaak wel verdragen worden.
Eén van de oplossingen tegen de witte waas is nanodeeltjes: nano-zinkoxide of nano-titaniumdioxide. Onze voorkeur heeft dit niet en daarom kiezen wij altijd voor zonnebrandcrèmes zonder nanodeeltjes.
Het grote voordeel van chemische filters is dat ze geen wit laagje achterlaten, maar eventuele schadelijke effecten van deze filters zijn ook niet altijd duidelijk. Er zijn op dit moment in Europa zo’n 30 chemische filters toegestaan waar producenten uit kunnen kiezen. Het ene filter biedt net iets meer bescherming, een ander juist meer of minder kans op allergische reacties. Sommige filters moeten gecombineerd worden met andere filters om zowel UVA als UVB-bescherming te kunnen bieden. En er zijn filters die vermoedelijk hormoonverstorend werken, zoals oxybenzone (benzophenone-3), enzacamene (4-MBC) en octocrylene. Online zijn meerdere overzichten te vinden met uitleg en ratings van verschillende chemische filters (oa. 1, 2). Als we deze lijsten met elkaar vergelijken blijken vooral Tinosorb S en A2B, Uvinul A Plus en Ensulizole stabiele filters te zijn met geen of vrijwel geen schadelijke effecten voor zowel mens als milieu.
Wij blijven een sterke voorkeur houden voor zonnebrandcrèmes met minerale filters mét een natuurcosmetica keurmerk zodat ook alle andere ingrediënten zo veilig mogelijk zijn.
Wat we (eigenlijk nog niet) weten over zonnebrand
Zonnebrand is een veelbesproken product en wereldwijd is er veel aandacht voor de werking - en mogelijke bijwerkingen - van de verschillende soorten UV-filters. Zo concludeerde de FDA in 2019 dat meer onderzoek nodig is naar mogelijke bijwerkingen van chemische filters als oxybenzone, homosalate en octisalate. Omdat reacties hierop achterbleven riep de instantie in september 2021 zonnebrandproducenten nogmaals op tot meer duidelijkheid. De FDA maakt zich vooral zorgen over opname van deze filters via de huid, aanwezigheid in het bloed en daaruit voortkomende mogelijke gezondheidsrisico’s. En medio 2021 adviseerde het Europese adviesorgaan Scientific Centre on Consumer Safety (SCCS) om de toegestane percentages van oxybenzone en homosalate als UV-filter in zonnebrandproducten te gaan verlagen. Dit in verband met de potentiele hormoonverstorende eigenschappen van deze stoffen. Dit advies is op moment van schrijven nog niet verwerkt door de Europese Commissie.
Ook over het gebruik van nanodeeltjes is veel te doen, zoals we eerder al schreven. De gedachte iets te smeren dat wellicht je huid kan binnendringen staat veel mensen tegen. In 2017 meldt het RIVM dat, op basis van verschillende onderzoeken, het gebruik van nano-zinkoxide en nano-titaniumdioxide vooralsnog veilig lijkt te zijn. En een van de eerste onderzoeken met menselijke vrijwilligers in 2019 laat zien dat nano-zinkoxide niet lijkt door te dringen in de huid. Wel is het inmiddels verboden om nano-titaniumdioxide in sprays te gebruiken, aangezien dit voor schade in de longen kan zorgen. De stof is mogelijk kankerverwekkend bij inademing. Het SCCS adviseert overigens geen enkel cosmetisch product met nanodeeltjes te gebruiken als het product een poeder of spray is.
Zowel chemische als minerale filters hebben dus hun voor- en nadelen. En niet alleen voor ons, maar ook voor het milieu. Uit verschillende studies blijkt namelijk dat sommige chemische filters zouden kunnen bijdragen aan verbleking van het koraal. Onder andere Palau en Hawaii hebben daarom uit voorzorgsprincipe, in 2020 en 2021, chemische filters als oxybenzone en octocrylene in de ban gedaan. Het verkopen, importeren, invoeren óf gebruiken van zonnebrand met deze filters is op deze idyllische plekken inmiddels niet meer toegestaan. En hoewel minerale filters op dit gebied echt beter uit de bus komen, toont onderzoek aan dat ook zinkoxide effect kan hebben op het milieu.
Een lastig vraagstuk dus: zonbescherming ís een must, maar de ideale zonnebrand? Die bestaat eenvoudigweg nog niet. Dat is iets wat we zeker weten. Zoals het RIVM aangeeft: zonnebrand moet hoe dan ook veiliger worden (voor ons en onze omgeving) en standaardisatie daarbij is nodig.
De kracht van de natuur; de toekomst?
Gelukkig lopen er heel wat knappe koppen rond die met dat vraagstuk aan de slag zijn. Want alternatieve UV-filters, die veilig zijn voor zowel ons als het milieu én produceerbaar zijn op grote schaal, zou een geweldige oplossing zijn.
Amerikaanse onderzoekers lieten in 2017 weten onderzoek te doen naar de productie van een kunstmatige nano-vorm van melanine, met dezelfde eigenschappen als natuurlijk melanine. Dit pigment in de huid zorgt er namelijk voor dat we bruin worden én geeft natuurlijke bescherming tegen UV-straling. Hoewel de kunstmatige vorm van melanine zich in ieder geval hetzelfde lijkt te gedragen, moet de toepasbaarheid als UV-filter verder onderzocht worden.
Ook is er afgelopen jaren onderzoek gedaan naar shinorine. Dit mycosporine-achtig aminozuur biedt namelijk natuurlijke bescherming tegen UV-straling, maar is lastig op grote schaal uit de natuur te halen. Onderzoek uit 2018 en 2021 laat zien dat er zeker kansen liggen voor een efficiënte alternatieve productie van deze stof met behulp van bacteriën. En in 2019 berichtte het Debye instituut van de Universiteit Utrecht over de mogelijkheid UV absorberende plantenextracten als UV-filter te gebruiken. Hoopvolle berichten!
Tot die tijd veilige zonnebrand kiezen
Als je je er wat meer in verdiept kan het overwhelming voelen om een zonnebrand te kiezen. De zon dan maar volledig proberen te vermijden is - natuurlijk - niet mogelijk en ook zeker niet aan te raden. Maar! Staar je niet blind op alle tegenstrijdige informatie over zonnebrand. Want waar de kennis over de huidige UV-filters nog vaak in de kinderschoenen lijkt te staan is de schadelijkheid van zonnestraling namelijk al lang en breed aangetoond. Zoals vele deskundigen zeggen: de voordelen van zonnebrand wegen ruimschoots op tegen eventuele risico’s. Zorg dus voor een goede zonbescherming en laat zo veilig mogelijke zonnebrand daar onderdeel van zijn.
Onze boodschap? Trek je mooiste hoed uit de kast, zet die vrolijke parasol op, trek de kinderen UV-beschermende kleding aan en smeer! En geniet van die prachtige zon met mate.
Extra tips voor het gebruik van zonnebrand
- Kies een zonnebrand bij jouw of je gezin past. Let bijvoorbeeld op smeerbaarheid, geur, structuur en waterbestendigheid. In Europa hebben we, zeker vergeleken met Amerika, veel keuze in zonnebrandproducten met veilige filters. Onze favorieten zijn zonnebrandproducten met een natuurcosmetica keurmerk, zoals de makkelijk smerende stick van Attitude voor je gezicht of de Zonnelotion van Weleda of die van Lavera voor de kinderen met gevoeligere huid.
- Netjes en consequent smeren betekent niet automatisch langer in de zon blijven zitten (hoewel dat verleidelijk is, dat snappen we). Het is net als gloeilampen vervangen door Ledlampen; als je de lampen vervolgens uren langer aan laat staan, verbruik je alsnog evenveel of misschien wel meer energie.
- Omdat minerale filters voornamelijk op de huid blijven liggen kun je na het smeren hiermee direct de zon in. Chemische filters hebben ongeveer 20 minuten nodig om in te trekken, voordat je de zon in gaat.
- Gebruik je een spray, vermijd dan inademing door bijvoorbeeld eerst in je hand te sprayen en dan te smeren.
- Smeer je altijd opnieuw in na zwemmen of afdrogen, ook al is de formule waterproof.
- Een verbrande huid herken je aan roodheid van de huid. Is dat onverhoopt toch gebeurd? Verzorg je huid dan goed met een fijne aftersun, zoals de kalmerende Calendula gel van Attitude
- Op de site van de KWF vind je een uitgebreid overzicht met Feiten en Fabels over Zonnen, als je meer over dit onderwerp wilt weten, en fijne tips over het insmeren van kinderen.