Om ons te beschermen tegen de schadelijke effecten van de zon smeren we onze huid en die van onze kinderen al jarenlang in met zonnebrand. Zonnebrandgebruik neemt toe: van gebruik alleen op vakanties en op het strand is het nu een dagelijkse routine geworden voor veel mensen. Er wordt steeds meer en ook continue gesmeerd met zonnebrand of dagcrèmes met zonbescherming.
Er zijn twee groepen zonnebrand, chemische UV-filters en minerale zonnebrand. Minerale zonnebrand zonder nanodeeltjes dringt niet door de huid en is veilig. Zonnebrand met chemische zonnefilters wordt het meest gebruikt. Of deze filters helemaal veilig zijn is nog maar de vraag. Er bestaat helaas nog veel onduidelijkheid.
Wat zijn chemische UV-filters en zijn ze veilig?
Chemische UV-filters bestaan uit actieve chemische moleculen die UV-straling absorberen. Veel van deze UV-filters zijn al tientallen jaren geleden goedgekeurd en zijn nog steeds toegestaan. Van veel chemische zonnefilters is het vreemd genoeg niet goed bekend of en in welke mate ze de huid binnendringen en welk effect ze vervolgens in het lichaam hebben. Door het stijgende gebruik is de FDA zich zorgen gaan maken over de blootstelling en dringt aan bij de fabrikanten op verder onderzoek naar de blootstelling en gezondheidsrisico’s.
Het is essentieel om te weten of en hoe chemische stoffen die wereldwijd zoveel en vaak gebruikt worden het lichaam binnenkomen en of ze daar wellicht een hormoonverstorend, kankerverwekkend, voortplantings of ander schadelijk effect geven.
Onderzoek naar opname chemische UV-filters door de huid
Gelukkig lijkt er nu voortgang te zitten. In 2008 werd een onderzoek gedaan, waarbij het UV-filter oxybenzone gevonden werd in de urine van bijna iedereen uit een grote groep mensen in Amerika. Een teken dat een groot deel van de bevolking werd blootgesteld aan oxybenzone. Op 6 mei 2019 verscheen een belangrijk Amerikaans onderzoek in het wetenschappelijk tijdschrift JAMA waaruit blijkt dat bij mensen chemische zonnefilters via de huid snel en in hoge concentraties in de bloedbaan terechtkomen en daar langdurig aanwezig blijven. De onderzoekers hebben gekeken naar 4 belangrijke UV-filters in 4 verschillende soorten zonnebrand (spray, lotion en creme) bij 24 proefpersonen. Deze 4 UV-filters zijn: avobenzone, oxybenzone, octocrylene (octocryleen) en ecamsule. Deze filters worden in Amerika veelvuldig gebruikt en zijn ook in Europa toegestaan. Over bepaalde filters is inmiddels al wel discussie, waardoor vooral in Europa bijvoorbeeld oxybenzone waarschijnlijk al minder toegepast wordt en er gekozen wordt voor alternatieve chemische UV-filters
Uit het onderzoek bleek dat bij dagelijks “strand” gebruik (4 dagen, 4 x per dag, 75% van het lichaam) alle UV-filters al na enkele uren in hoge concentraties in het bloed aanwezig zijn. 3 van de 4 filters werden zelfs 3 dagen na het stoppen met smeren nog in hoge concentraties gemeten. Opvallend is ook de 50-100 keer hogere concentratie oxybenzone al na 1 dag vergeleken met de andere 3 UV-filters. De conclusie van dit onderzoek: Alle 4 chemische zonnefilters worden opgenomen door de huid en de concentraties in het bloed overstijgen ruimschoots de door de FDA vastgestelde maximale grens waardoor er nu meer onderzoek moet worden gedaan naar het effect van deze stoffen in het lichaam.
Schadelijke zonnefilters in het lichaam?
Het bewijs dat deze UV-filters in grote hoeveelheden in het bloed terecht komen betekent nog niet direct dat ze schadelijk zijn, maar dit is natuurlijk zeker niet uit te sluiten. Kijken naar de effecten in het lichaam is een volgende belangrijke stap waar naar aanleiding van dit onderzoek ook de Amerikaanse FDA op aandringt, ook bij fabrikanten. Omdat bij kinderen de blootstelling waarschijnlijk nog groter zal zijn dan bij de volwassenen omdat hun lichaamsoppervlak groter is ten opzichte van hun gewicht en kinderen doorgaans nog meer worden ingesmeerd dan volwassenen, is het zeer belangrijk dat dit ook wordt bekeken in toekomstig onderzoek. Totdat er meer duidelijkheid is over deze stoffen is het goed je als consument te realiseren wat chemische UV-filters zijn, dat ze de bloedbaan bereiken en dat er op dit moment nog veel onduidelijkheid is welk effect ze in het lichaam hebben.
Zelf veilige zonnebrand kiezen
Het blijft belangrijk jezelf te beschermen tegen de zon. Zoek zoveel mogelijk de schaduw op en/of scherm de huid af met kleding, hoed of pet. Houd baby’s en (jonge) kinderen zoveel mogelijk uit direct zonlicht en vermijd de zon tussen 12 en 15 uur.
Wil je daarnaast de huid beschermen met een zonnebrand, dan heb je de keus uit twee varianten:
Als je zeker wilt weten dat een zonnebrand je huid niet binnendringt en vrij is van chemische UV-filters kun je kiezen voor minerale zonnebrand zonder nanodeeltjes. Dit bevat titaniumdioxide en/of zinkoxide in deeltjes die zo groot zijn dat ze de huid niet binnendringen (nano-vrij). Het vormt een laagje op je huid wat UV-straling weerkaatst en zo de huid beschermt tegen verbranding. Minerale zonnebrand is vrij van chemische zonnefilters en kan, afhankelijk van de factor, samenstelling en je huidtype een iets witte waas op de huid geven. Dit is nodig voor de werking, dit laagje mineralen weerkaatst de UV-stralen.
Kies je toch voor een zonnebrand met UV-filters, dan kun je de ingrediënten vergelijken met deze lijst met in de EU toegestane zonnefilters. Zo kun je in ieder geval de niet toegestane filters vermijden als je bijvoorbeeld buiten de EU zonnebrand koopt en natuurlijk raden we je aan de vier bovengenoemde filters te vermijden. Helaas is het zo dat alle 4 UV-filters die in bovenstaand onderzoek getest zijn, op de toegestane lijst staan. Deze lijst geeft dus geen duidelijkheid over de opname door de huid en eventuele gezondheidseffecten.