Hormoonverstoorders en de mogelijke effecten

Van meer dan 1800 chemicaliën gebruikt in materialen om voedsel op te slaan, te bereiden, te verpakken en te serveren is bekend dat ze met voedsel in contact komen. Veel van deze chemicaliën hebben eigenschappen waar bezorgdheid over is en anderen zijn nooit getest op hun toxiciteit. Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat blootstelling aan onder andere hormoonverstoorders via voedsel, verpakkingen en kookmaterialen negatieve effecten kan hebben op de gezondheid van kinderen, met name tijdens hun vroege ontwikkeling. Baby’s en jonge kinderen zijn bijzonder kwetsbaar voor o.a. hormoonverstoorders vanwege verschillende biologische- en ontwikkelingskenmerken die hen in een andere positie plaatst dan volwassenen. Ze ondergaan in hun vroege levensjaren een periode van extreem snelle groei en ontwikkeling, waarbij hun organen, hersenen en hormoonstelsel zich nog in een kwetsbare fase bevinden. Hormoonverstoorders kunnen de normale werking van dit ontwikkelingsproces verstoren, wat kan leiden tot langetermijneffecten zoals ontwikkelingsstoornissen, gedragsproblemen en verstoring van de voortplantingsgezondheid.

Wat kun je zelf doen voor je kleintje om inname van nare stoffen zoveel mogelijk te beperken?

Dit begint bij het inkopen, bereiden en bewaren van voeding in duurzame materialen zonder nare stoffen. Kijk eens kritisch naar de materialen die je gebruikt om voedsel te bereiden en te bewaren, ook voor jezelf. Hieronder een lijstje waar je aan zou kunnen denken:

• Allereerst natuurlijk de babyflessen. Hier is veel onderzoek naar gedaan en drinken uit glas is sowieso een betere keuze dan drinken uit plastic, lees er hier meer over. 
• Koop zoveel mogelijk verse en onverpakte voeding, indien mogelijk neem je eigen verpakkingen mee. Er zijn tegenwoordig al veel mogelijkheden om je eigen verpakking te laten vullen of in bulk te kopen. Koop je nootjes op de markt; vraag of ze het in je eigen meegebrachte verpakking doen.
• Vermijd zoveel mogelijk voedsel uit blik want de coating daarvan bevat bpa. Schadelijke stoffen lekken makkelijker in vloeistoffen en vetrijke voedingsmiddelen.
• Je blender of mixer; is deze van plastic, zoja check het plastic of kies voor een
  glazen kom.
• Check je snijplanken: de beste snijplank. Met hout en glas zit je altijd goed. 
• Drinkbekers: een recent onderzoek in opdracht van Stichting Tegengif gaf aan dat
  veel drinkbekers de schadelijke weekmaker DIBP te bevatten. Kies liever voor glas of RVS.
• Bestek en borden: het bordje en bestek van je kleintje gebruik je iedere dag. Denk
  eens aan materialen zoals RVS, emaille en kokosnoot of hout voor je bordjes.
  Deze materialen zijn veilig, sterk, milieuvriendelijk en bovendien ook nog eens goed schoon te maken. Een kinderbestek van RVS is een goede keuze.
• Materiaal om eten in te bewaren of op te warmen; vermijd plastic zoveel mogelijk.

Hormoonverstoorders in verpakkingen en kookmateriaal

• Bisfenol A of afgekort BPA is een chemische stof die vaak wordt aangetroffen in plastic en voedselverpakkingen, zoals blikjes en plastic flessen. Gelukkig zijn inmiddels de regels strenger geworden voor gebruik van BPA in verpakkingen voor voedsel. Zo is het niet meer te vinden in baby- en kinderproducten voor eten en drinken (dat was heel lang wel het geval!). Sinds 2011 is het verboden in babyflessen en sinds 2018 in drinkbekers en verpakkingen van voedsel bestemd voor baby’s en peuters tot 3 jaar. Sinds januari 2025 geldt een verbod vanuit de Europese Unie op het gebruik van Bisfenol A (BPA) in verpakkingsmaterialen van voedsel, zoals in (herbruikbare) plastic flessen en blikjes. Er geldt een overgangsperiode van 18 maanden. Dat betekent dat gedurende deze periode producten die aan de eerdere regelgeving voldeden nog in omloop kunnen zijn. 
• BPS (Bisfenol S) is een chemische stof die veel lijkt op BPA en werd of wordt vaak ingezet als vervanger van BPA. De wet geeft voor materialen die in contact komen met voedsel aan hoeveel BPS er maximaal mag vrijkomen. In de EU zijn wel veranderingen gaande om alle bisfenolen die hormoonverstorend kunnen werken, te verbannen uit materialen voor verpakking, maar ja…….geregeld is het nog niet helaas. Sowieso is het zoveel mogelijk vermijden van plastic aan te raden of kies voor de veilige opties.
• Ftalaten worden vaak gebruikt in plastic om flexibiliteit te geven, maar ze kunnen hormoonverstorend werken. 
• Perfluoralkylstoffen (PFAS) worden vaak gebruikt in waterafstotende en vetbestendige coatings, bijvoorbeeld op verpakkingen van fastfood. Deze stoffen zijn persistent in het milieu en kunnen zich ophopen in het lichaam. 
• Teflon is een coating die vaak wordt gebruikt voor antiaanbakpannen. Hoewel het product zelf niet direct schadelijk is, kan het, wanneer het wordt beschadigd, stoffen zoals PFOS vrijgeven, die de gezondheid kunnen schaden. 

Samengevat, kun je stoffen zoals Bisfenol A (BPA), Bisfenol S (BPS), ftalaten, PFAS en PFOS het beste vermijden bij contact met voeding.

Het effect van hormoonverstoorders en andere nare stoffen op de ontwikkeling van je kindje

De vroege kinderjaren zijn de fundamenten voor de rest van het leven, vroegtijdige blootstelling aan hormoonverstoorders kan zich manifesteren als chronische gezondheidsproblemen op latere leeftijd. De belangrijkste effecten op een rijtje: 

• Neurologische ontwikkeling: Het brein van een baby groeit en ontwikkelt zich snel, hormoonverstoorders kunnen de hersenontwikkeling beïnvloeden, wat kan resulteren in leer- en gedragsproblemen (Bron: Lancet Diabetes & Endocrinology, 2016).
• Kleinere lichaamsomvang: Kinderen hebben een veel kleiner lichaamsgewicht dan volwassenen, waardoor de concentratie van schadelijke stoffen in hun lichaam relatief hoger is. Dit betekent dat zelfs een lagere dosis van een schadelijke stof een grotere impact kan hebben.
• Snellere stofwisseling: Kinderen metaboliseren stoffen sneller dan volwassenen, wat betekent dat ze ook sneller schadelijke stoffen opnemen en afbreken. Deze verhoogde metabolische activiteit kan ervoor zorgen dat toxines sneller in hun systeem komen, vooral als het gaat om stoffen die hormonen nabootsen of verstoren.
• Immatuur immuunsysteem: Het immuunsysteem van jonge kinderen is nog in ontwikkeling en is daarom minder effectief in het verdedigen tegen schadelijke stoffen, zoals chemische stoffen en vervuilende stoffen in het milieu. Dit maakt hen kwetsbaarder voor de effecten van blootstelling aan toxines, die hun gezondheid kunnen ondermijnen en het risico op infecties kunnen verhogen.
• Hormonale gevoeligheid: Baby’s en jonge kinderen hebben een veel lager niveau van bepaalde hormonen zoals geslachtshormonen en schildklierhormonen, maar deze hormonen spelen wel een cruciale rol in de ontwikkeling van hun organen en systemen. Hormoonverstoorders kunnen de werking van deze hormonen verstoren, wat gevolgen kan hebben voor de groei, ontwikkeling en voortplanting op lange termijn. Residuen van pesticiden in voedsel kunnen hormoonverstorende effecten hebben volgens een studie gepubliceerd in Environmental Health Perspectives (2014). Blootstelling aan pesticiden in de vroege ontwikkeling van kinderen kan de kans op het ontwikkelen van aandoeningen zoals ADHD, autisme en andere ontwikkelingsstoornissen vergroten.
• Blootstelling in de baarmoeder:  De kwetsbaarheid van kinderen begint al vóór de geboorte. Blootstelling van de foetus aan hormoonverstoorders kan de hormonale balans verstoren, met mogelijk blijvende gevolgen voor de gezondheid van het kind, zoals een verhoogd risico op kanker, reproductieve aandoeningen of endocriene ziekten. Er is steeds meer bewijs dat blootstelling aan hormoonverstorende stoffen tijdens de zwangerschap kan leiden tot langetermijneffecten bij kinderen. Deze studie uit 2016, gepubliceerd in Environmental Health Perspectives, getiteld “Prenatal exposure to endocrine-disrupting chemicals and birth weight: A prospective cohort study” onderzoekt de effecten van prenatale blootstelling aan hormoonverstorende stoffen op het geboortegewicht, wat een indicator kan zijn voor latere gezondheidsproblemen zoals obesitas en metabole aandoeningen. 
• Inname via verschillende routes: Kinderen nemen stoffen op via meerdere routes die volwassenen minder gebruiken. Ze stoppen vaak voorwerpen in hun mond, zoals speelgoed of voorwerpen die besmet kunnen zijn met schadelijke stoffen. Daarnaast eten ze soms minder gevarieerd en soms ook meer bewerkte voedingsmiddelen (denk aan producten speciaal voor kinderen in de markt gezet), wat kan bijdragen aan een verhoogde inname van chemische stoffen uit voedselverpakkingen of -additieven.

Het is duidelijk dat hormoonverstoorders, die aanwezig kunnen zijn in voedsel, verpakkingen en kookmaterialen, potentieel negatieve effecten kunnen hebben op de gezondheid van jonge kinderen. De vroege blootstelling aan deze stoffen kan de ontwikkeling van hun hormoonstelsel, hersenen en immuunsysteem verstoren, met mogelijk blijvende gevolgen. Door kritisch te zijn in keuzes van materialen gebruikt in en voor verpakkingen en kookmaterialen, kun je de blootstelling aan deze stoffen zoveel mogelijk minimaliseren. Kortom, kijk waar je een duurzame switch kunt maken vrij van nare stoffen! 

Tip! Wil je meer lezen over dit onderwerp, kijk dan ook eens in onze Blog Categorie “Eten”. Hier vind je veel blogs die we over dit onderwerp hebben geschreven.

Dit blog is onderdeel van de blogserie “Een gezonde start voor je kindje” waarin we onderwerpen bespreken die te maken hebben met duurzaam en gezond opgroeien. In deze reeks hebben we nog meer interessante blogs voor je. Je vindt ze hier .

Het bericht Voedsel bereiden en bewaren voor je kleintje: duurzame materialen zonder hormoonverstoorders en andere nare stoffen verscheen eerst op Green Jump's blog.

Een ideale kunststof, zo het lijkt

De populariteit van Tritan heeft na BPA-gate een vlucht genomen. Begrijpelijk, want het materiaal is ‘crystal clear’, vrijwel onbreekbaar en dat het BPA-vrij is wordt zo ongeveer van de daken geschreeuwd. Ook zegt men dat het materiaal bestand is tegen hoge temperaturen en kan het snel en gemakkelijk verwerkt worden. Maar het interessante is eigenlijk, dat er – relatief gezien – nog maar weinig onderzoek is gedaan naar eventuele lange termijneffecten. En het onderzoek dat wél gedaan is, lijkt niet helemaal vrij van controverse.

Een belangenverstrengeling en een verschil van mening

In 2011 kwam uit onderzoek naar voren dat Tritan synthetisch oestrogeen zou lekken en daarmee hormoonverstorend zou zijn. Echter de onderzoekers werden– succesvol – aangeklaagd door Eastman. Waarom? Volgens een tweede onderzoek zouden de gebruikte monomeren in Tritan juist niét hormoonverstorend zijn. En als klap op de vuurpijl bleek Bittner, de hoofdonderzoeker van het eerste onderzoek, zelf een bedrijf te hebben dat BPA-vrij plastic verkocht. Inderdaad, een behoorlijke ‘conflict of interest’. Wat de waarheid dan is? Bittner bleef in ieder geval bij zijn standpunt, want hij zou strengere testwaarden hebben gebruikt die het verschil verklaren. Eastman daarentegen heeft altijd vastgehouden aan de resultaten van het tweede onderzoek.

Nét niet maximaal getest op hormoonverstorende eigenschappen

Volgens Eastman zijn er daarnaast diverse, onafhankelijke, testen die aantonen dat Tritan vrij zou zijn van estrogenic en androgenic activity. Dat is uiteraard goed nieuws. Om te bepalen of een materiaal hormoonverstorende eigenschappen kan hebben, zijn er verschillende testen mogelijk. Onder andere de OECD heeft hier een schema voor opgesteld variërend van Level 1 testen (bestaande data) tot Level 5 testen (uitgebreid onderzoek naar nadelige hormoonverstorende effecten over de gehele levenscyclus). Als we kijken naar de testen die Eastman aanhaalt, blijkt het hier te gaan om OECD Level 2 en Level 3 testen (in vitro en in vivo testen voor specifieke hormoonmechanismen). Niet het maximaal haalbare dus, en vragen over eventuele nadelige lange termijneffecten blijven daarmee bestaan. Zo concludeerden Koreaanse onderzoekers in 2015, met een Level 4 test, dat er wel degelijk nadelige hormoonverstorende effecten lijken op te treden en dat verdere onderzoeken gewenst zijn.

Een lastig vraagstuk

Plastic en onze hormoonhuishouding…het blijft complex. Welke potentieel schadelijke stoffen kunnen migreren uit een kunststof en wanneer is dat te veel? Vragen die onderzoekers regelmatig proberen te beantwoorden. Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken uit 2013, 2014 en 2016 blijkt dat uit BPA-vrije materialen, zoals Tritan en bijvoorbeeld polyethersulfon, wel degelijk stoffen als alkalen, ftalaten en antioxidanten kunnen migreren. Gelukkig blijkt ook dat die hoeveelheid over tijd afneemt tot een verwaarloosbaar niveau.

Daarom vind je bij ons geen Tritan in de shop

Na 2016 is er verrassend weinig wetenschappelijke informatie te vinden over Tritan. Maar de algemene conclusie uit diverse onderzoeken en artikelen over BPA-vrije materialen zoals Tritan, is eigenlijk overal hetzelfde: plastic is en blijft een lastig vraagstuk en aanvullend onderzoek naar potentiële hormoonverstorendheid blijft nodig.

Voor ons geldt dat we niet met zekerheid kunnen zeggen dat Tritan schadelijk zou zijn, maar helaas ook niet dat het 100% veilig is. Een gevalletje grijs gebied…en daar ligt onze voorkeur niet. Liever kiezen wij voor producten en materialen waarvan we zeker weten dat ze veilig zijn.

Gelukkig zijn er genoeg alternatieven!

Elke dag zoeken we bij Green Jump naar de mooiste en fijnste alternatieven die het dagelijks leven makkelijker maken. We kiezen daarbij voor producten van veilige materialen én bedrijven die het beste met onze wereld voor hebben. Omdat er voor ons nog twijfel bestaat rondom Tritan, kiezen we ervoor producten van dit materiaal niet in ons assortiment op te nemen. Wat we wel voor je hebben? Fijne alternatieven van onder andere RVS en glas voor elk moment van de dag, zoals praktische babyflessen, handige meeneembakjes en mooie drinkflessen. Net zo mooi en net zo makkelijk!

Tot slot

Mocht je een plastic voedselproduct niet kunnen vermijden, dan is het goed te weten dat onderzoek van de University of Cincinnati in 2021 heeft aangetoond dat Tritan drinkflessen ‘transient BPA’ kunnen bevatten; BPA dat tijdens het productieproces op het product terecht is gekomen en eraf te wassen is. Geen gevolg van het materiaal zelf dus, maar wel een goede reminder om elk nieuw product voor het eerste gebruik even goed te reinigen!

Het bericht Tritan ; is het echt zo kristalhelder? verscheen eerst op Green Jump's blog.

Zo vertelden we je eerder over endocrine disruptor chemicals (EDC’s), oftewel hormoonverstoorders. Niet elke wetenschapper of beleidsmaker denkt daar hetzelfde over. Een eenduidig oordeel kunnen wij dus niet geven. Wat we wel kunnen doen? Jou meer vertellen over wélke soorten hormoonverstoorders als risicovol worden gezien. En je tips geven hoe je deze in het dagelijks leven herkent of waar je meer informatie kunt vinden. Zodat je met vertrouwen van het leven kan genieten!

Voordat we verder gaan…

In dit artikel lees je meer over de meest bekende hormoonverstorende stoffen. Bij deze lijst van stoffen hoort een belangrijke leeswijzer, die volgt vooraf.

Allereerst. Vooralsnog is men het er niet 100% over eens in hoeverre bepaalde hormoonverstorende stoffen schadelijk zijn. Vreemd? Niet per se! Zoals Paracelsus in de 16^e eeuw al zei: ‘‘Alle Ding sind Gift und nichts ohn’ Gift; allein die Dosis macht, das ein Ding kein Gift ist’. Oftewel, het is de dosis die ervoor zorgt dat een stof niet giftig (voor ons) is. Zo is water essentieel, maar drink je in korte tijd veel meer water dan je nieren kunnen verwerken dan ligt watervergiftiging op de loer. Vanuit de toxicologie kijkt men dan ook naar meer dan enkel een stofnaam. Frequentie van gebruik, de leeftijd van de gebruiker, wordt een stof afgespoeld of ingeademd, is de huid intact…het zijn allemaal factoren die meespelen in hoeverre een stof schadelijk voor ons is.

Ten tweede: er zijn ontzettend veel verschillende chemische stoffen die hormoonverstorend (kunnen) werken. Men spreekt daarom voornamelijk over ‘groepen van stoffen’. Zo omvatten bijvoorbeeld parabenen, maar ook ftalaten, PFC’s en pesticiden allemaal vele verschillende ‘substoffen’ met elk hun eigen specifieke eigenschappen. Het is mogelijk dat een van die substoffen niet of in mindere mate schadelijk is. Om te zeggen dat je een product moet vermijden waaraan bijvoorbeeld ‘parabeen’ is toegevoegd, is – voor ons – eigenlijk niet mogelijk. Mocht je zelf twijfelen over bijvoorbeeld een verzorgingsproduct dat je gebruikt, neem dan eens een kijkje bij de consumer guides van de Environmental Working Group.

Genoeg gepraat, hier komen de drie meest bekende hormoonverstoorders!

Onderstaande chemische stoffen hebben de discutabele eer in de top drie van meest bekende hormoonverstoorders te staan. Lees je mee?

#1: Ftalaten – maken het soepel voor je

Ftalaten zijn kleur- en geurloze olieachtige vloeistoffen. Je kent ze misschien wel onder de naam ‘weekmaker’: een stofje dat kunststoffen zoals PVC zacht en flexibel maar wel stevig maakt. Maar ftalaten worden ook gebruikt als oplosmiddel voor synthetische geurstoffen. Daarom kom je ftalaten niet alleen tegen in elektrische snoeren, douchegordijnen, vinyl vloerbedekking of speelgoed. Maar ook bijvoorbeeld in cosmetica, parfums, nagellak of lotions. De meest bekende ftalaten (BBP, DBP, DEHP, DEP, DiDP, DiNP en DnOP) mogen in Europa niet meer gebruikt worden in speelgoed. De ftalaten DEHP, DBP en BBP mogen daarnaast ook niet meer gebruikt worden in verzorgingsproducten. Alertheid op ftalaten in verband met het hormoonverstorende effect wordt geadviseerd voor zwangeren, baby’s en jonge kinderen. Gelukkig zijn er ook hele mooie alternatieven te koop waar sowieso geen ftalaten aan zijn toegevoegd zoals nagellak in 14 prachtige kleuren met verleidelijke namen als een French Latte en Eiffel of Love. En handig om te weten: PVC herken je als nummer 3 op het plastic logo.

#2: Parabenen – een krachtig conserveringsmiddel

“Vrij van parabenen”, je bent het vast wel eens tegengekomen. Parabenen zijn stofjes die de groei van schimmels en bacteriën tegengaan. Ze worden als conserveringsmiddel gebruikt in bijvoorbeeld cosmetica, schoonmaakmiddelen en geneesmiddelen en zorgen er zo voor dat de producten langer meegaan. Op zich heel praktisch dus! Methylparabeen en ethylparabeen vind je ook in voeding, als e-nummers E214 tot E219. Op dit moment is het gebruik van butyl- en propylparabeen in Denemarken verboden voor verzorgingsproducten voor kinderen jonger dan 3 jaar. In Nederland en in de EU algemeen geldt dit verbod alleen voor verzorgingsproducten die niet afgespoeld worden van de billetjes van baby’s en jonge kinderen. Ook hier bestaat controverse over het daadwerkelijke risico van deze stoffen. Risico nemen is natuurlijk niet nodig als er veilige alternatieven zijn. Kies je voor je baby de Calendula Reinigingsmelk van Weleda, dan zit je in ieder geval goed!

#3: Bisphenolen – veelzijdige hardmakers

Naast weekmakers zijn er ook chemische stoffen die juist dienst doen als hardmakers. We hebben het hier over de bisphenolen, een soort chemische bouwblokjes voor plastics als polycarbonaat. Bisphenol A (BPA) is veruit de meest bekende van dit clubje. BPA kan voorkomen in bouwmaterialen, voedselverpakkingen, implantaten en speelgoed. Maar ook in het beschermende laagje aan de binnenkant van een blikje bonen, in inkt en voorheen in kassabonnetjes. Het gebruik van BPA wordt steeds meer aan banden gelegd, maar het is nog niet duidelijk of de veelgebruikte vervangers, zoals BPS, niet alsnog dezelfde schadelijke eigenschappen hebben. Wordt waarschijnlijk vervolgd! En tot die tijd: met de glazen babyflessen van Natursutten of Dr Brown’s of de handige RVS flessen van Klean Kanteen zit je natuurlijk altijd goed.

En er zijn nog meer bekende EDC’s

#4 PFAS (perfluorverbindingen, ook wel PFC’s) – blijven zich opstapelen

Ja, ook PFAS, een groep van stoffen die regelmatig in het nieuws komt, vallen onder de hormoonverstoorders. PFAS, ook wel perfluorverbindingen, zijn chemische stoffen die gebruikt wordt om producten olie-, vet- of waterafstotend te maken. Denk daarbij aan pannen, vloerkleden, meubels of kleding. PFAS breken helaas niet af in het milieu en stapelen zich daar dus op. Voorbeelden van deze chemische stoffengroep zijn PFOA, PFOS en GenX stoffen. Die laatste worden op het moment door producenten het meeste gebruikt. Het misschien wel bekendste voorbeeld van een product met PFAS is de pan met een anti-aanbaklaag. Door minder producten te kopen die gemaakt zijn met PFAS, zoals een plaatstalen pan, verminder je de blootstelling eraan én draag je bij aan een vermindering van PFAS die in het milieu terechtkomt.

#5 Gebromeerde vlamvertragers (BFRs)/Difenylethers – veilig en schadelijk tegelijkertijd

Om ons, onze huizen en producten te beschermen worden gebromeerde vlamvertragers toegevoegd aan bijvoorbeeld elektronische apparatuur, polystyreen (piepschuim) en andere plastics, maar ook aan textiel, vloerkleden of meubels. Deze chemische stoffen vertragen het ontstaan van een brand én hebben een remmende werking op de verspreiding ervan. Best belangrijk dus. In plastic speelgoed zijn verschillende BFR’s inmiddels grotendeels verboden. Echter door het gebruik van gerecycled plastic (van bijvoorbeeld elektronisch afval) kan deze stof toch nog in plastic speelgoed voorkomen. Kies je voor zo’n toffe brandweerauto van gerecyclede melkflessen of het mooiste speelgoed van natuurlijke materialen, dan hoef je je hier uiteraard geen zorgen over te maken.

#6 Pesticiden, Dioxines en PCB’s (polychlorinated bifenolen)

Van deze drie soorten is al langere tijd duidelijk dat ze giftig zijn en hormoonverstorend werken. Het gebruik van PCB’s en de uitstoot van dioxines (stoffen die vrijkomen bij (vuil)verbranding) is inmiddels al meerdere jaren verboden of aan strenge banden gelegd. Het goede nieuws is dat ze daardoor langzaamaan steeds minder in het milieu te vinden zijn. Ook pesticiden liggen regelmatig onder het vergrootglas. Zo is atrazine in Europa sinds 2004 verboden, maar wordt het in Amerika nog volop gebruikt. Veel pesticiden die in Europa worden gebruikt vallen wél binnen de normen, maar de vraag is of de normen nog kloppen.

#7 Zware metalen – een veelzijdige groep

Ook zware metalen, zoals cadmium, lood of kobalt kunnen hormoonverstorend werken. Omdat zware metalen (er zijn er nog veel meer!) in allerlei verschillende producten worden toegepast, is het gebruik ervan vastgelegd in allerlei verschillende Europese en Nederlandse wet- en regelgevingen. Zo mag lood bijvoorbeeld niet meer gebruikt worden in verf. En voor speelgoed, sieraden en cosmetica gelden strenge beperkingen. Die regelgeving kan overigens per land verschillen. Goed om in gedachten te houden als je een product van buiten de Europese Unie wilt aanschaffen.

Was dat dan alles?

Eerlijk is eerlijk? Nee. Het lijkt het topje van de ijsberg. Er zijn nog veel meer stoffen waarvan men vermoedt dat die in meer of mindere mate ons hormoonsysteem in disbalans kunnen brengen. Voorbeelden zijn triclosan (antibacteriële werking), glycol ethers (oplosmiddel), alkylphenolen (veelzijdige toepassingen) en chemische UV-filters. Overheden en onderzoeksinstituten delen deze stoffen vaak op, in drie categorieën: schadelijk (aangetoond EDC, dus vermijden), potentieel schadelijk (onderzoek nodig, besluit op Europees niveau) of vermoedelijk schadelijk (onderzoek nodig, besluit op nationaal niveau). Bij EDLists kan je hier meer informatie over vinden. Op de site van de Endocrine Society vind je nog meer uitleg over de verschillende soorten EDC’s. En ook bij bijvoorbeeld het RIVM vind je meer informatie over hormoonverstorende stoffen in Nederland.

Zo. Dat was een hoop informatie. Duizelt het je? Dat kunnen we ons voorstellen! In ons volgende artikel over hormoonverstoorders vind je daarom meer praktische tips hoe je hormoonverstorende stoffen in het dagelijks leven zoveel mogelijk vermijdt. Alvast een tipje van de sluier? Bij Green Jump spenderen we al jaren aan het uitzoeken van de mooiste producten die naast duurzaam ook veilig zijn. En door te kiezen voor natuurlijke materialen, ecologische keurmerken en eerlijke arbeidsomstandigheden help je niet alleen het milieu maar ook jezelf en de volgende generatie!

Het bericht Hormoonverstoorders: (her)ken jij ze? verscheen eerst op Green Jump's blog.

Vandaag nemen we je mee op reis naar de wereld van de Hormoonverstorende Stoffen en vertellen we je graag hoe het ervoor staat.

Het belang van hormonen

Ons lichaam werkt op basis van allerlei processen. Ons endocriene systeem, een ingenieuze samenwerking van klieren, organen en hormonen, stuurt deze processen aan. Ze regelen bijvoorbeeld onze groei en energiebalans, maar ook wanneer je in de puberteit komt of hoe vruchtbaar je bent. Een belangrijke taak dus! Door stoffen aan ons lichaam toe te voegen, bijvoorbeeld medicijnen, kunnen we deze hormoonwerking beïnvloeden. Een bekend voorbeeld hiervan is het slikken van de pil. Maar ons endocriene systeem wordt ook onbewust beïnvloed door onze omgeving.

Hoe kan het dat hormoonverstorende stoffen zoveel invloed hebben?

Aan veel producten die we in ons dagelijks leven gebruiken worden chemicaliën toegevoegd. Bijvoorbeeld om de houdbaarheid te verlengen (van bijvoorbeeld een shampoo) of het product speciale eigenschappen te geven (zoals een pop van zacht plastic). Uit onderzoek wordt steeds meer duidelijk dat niet al deze chemicaliën onschuldige stofjes zijn. We hebben het hier over de zogenaamde ‘Endocrine Disruptor Chemicals’ (EDC’s) oftewel de hormoonverstoorders. Stoffen waarvan we inmiddels weten óf vermoeden dat ze effect hebben op die mooie, uitgebalanceerde hormoonwerking van ons lichaam. Van de honderdduizenden chemicaliën die geproduceerd worden zijn er zo’n 1000, waarvan men vermoedt dat ze ook hormoonverstorend werken. Het lastige in dit verhaal? Deze stoffen worden gebruikt in ontelbaar veel producten, zoals cosmetica, verf, speelgoed, schoonmaakmiddelen en meer. Hoewel de hoeveelheid aanwezige hormoonverstorende stof per product vaak klein en binnen gestelde marges is, kom je door de dag heen regelmatig met deze stoffen in aanraking.

Hormoonverstorend: als de balans verstoord wordt

In 2014 blogden we er al over: onderzoek toonde aan dat hormoonverstorende stoffen een negatief effect hebben op spermacellen. In 2016 hebben we ook de – toen bekende – feiten over EDC’s eens op een rijtje gezet. Door de jaren heen zijn de mogelijke effecten van EDC’s op onze gezondheid steeds verder in kaart gebracht. Zo blijken hormoonverstorende stoffen zich in het brein te nestelen en worden ze in verband gebracht met vele verschillende aandoeningen zoals hormoongevoelige kankers en vruchtbaarheidsproblemen. Blootstelling in jonge jaren (van foetus tot kind) kan op latere leeftijd tot problemen leiden. Waar de hoeveelheid spermacellen bij jonge mannen in de afgelopen 40 jaar bijna gehalveerd is, verwacht Dr. Shanna Swan – professor aan de Mount Sinai School of Medicine in New York – dat in 2045 het aantal spermacellen bij mannen 0 zal zijn. Nul! Oftewel: alle stellen hebben tegen die tijd hulp nodig bij het starten van een gezin. Op basis van haar jarenlange onderzoek spelen volgens Dr. Shannon Shaw chemische stoffen een grote causale rol hierin. Best een schrikbarende boodschap.

Maar waar staan we dan nu met EDC’s?

Het lijkt misschien simpel, maar EDC’s houden de gemoederen – nog steeds – flink bezig. Het grote probleem? Er is niet altijd eenduidigheid in de uitkomsten van alle verschillende onderzoeken én er zijn veel belangen bij betrokken. Wetenschap en wetgeving liggen daardoor niet altijd op één lijn. Waar het voor de Endocrine Society, Tegengif, WECF en bijvoorbeeld de Environmental Working Group zo klaar als een klontje is, heeft de Europese Commissie moeite met het doorhakken van knopen en vaststellen van regels.

Gelukkig hebben de ontwikkelingen de laatste jaren niet helemaal stilgestaan. Was BPA al sinds 2011 verboden in babyflesjes, zo is de stof sinds januari 2020 ook verboden in kassabonnen. Eind september vond het derde jaarlijkse forum over EDC’s van de Europese Commissie plaats en sinds 2018 zijn producenten en importeurs verplicht alle gebruikte stoffen onder REACH te registreren. Ook hebben België, Denemarken, Frankrijk, Nederland, Spanje en Zweden samen de Endocrine Disruptor Lists opgesteld. En werkt ChemSec uit Zweden aan de Substitute It Now-lijst (SIN): een lijst met chemicaliën die producenten uit voorzorg al beter niet kunnen gebruiken omdat ze hoogstwaarschijnlijk tot gezondheidsproblemen leiden. Een uitgangspunt strikter dan dat van REACH. Zo kan het dus ook!

Wat kun je als consument doen?

Reden voor Tegengif om de Europese Commissie aan te schrijven? Tijdens een onderzoek in 2020 naar verzorgingsproducten bleek dat 60% van de geteste 111 producten nog altijd één of meer hormoonverstorende stoffen bevatte. Als consument hormoonverstorende stoffen vermijden is ontzettend moeilijk. Maar: kennis is key en je goed laten informeren is altijd de eerste stap. De informatie in dit artikel is slechts een eerste, nieuwe tip van de sluier. We informeren je binnenkort ook met een overzicht van de bekendste hormoonverstorende stoffen en hoe je deze in producten herkent. Daarnaast kun je tips en tricks verwachten voor de aanschaf en het gebruik van (nieuwe) producten. Wist je trouwens dat verzorgingsproducten zonder schadelijke stoffen al vanaf de eerste dag een van de uitgangspunten zijn van Green Jump?

Tot die tijd hebben we natuurlijk wel vast een paar basic tips:

Schadelijke stoffen hopen zich op in stofwolken, dus stofzuig en lucht je huis regelmatig. Dat helpt ook bij het minimaliseren van microplastics. Kijk goed naar de producten die je koopt, vooral als het gaat om huidverzorging of schoonmaakmiddelen. Je huid neemt als een spons alles op. Keurmerken waar je op kan letten zijn bijvoorbeeld Nordic Ecolabel, EU Ecolabel en COSMOS. Kies zoveel mogelijk voor natuurlijke producten en warm je eten liever niet op in een plastic bakje. Én! Last but not least, was niet alleen je groente en fruit maar ook je handen elke keer voordat je iets eet.

Het bericht Hormoonverstoorders: waar het verhaal verder gaat verscheen eerst op Green Jump's blog.

Wat zijn hormoonverstorende stoffen?

Hormoonverstorende stoffen worden in het Engels Endocrine Disrupting Chemicals genoemd, oftewel EDC’s. Het is een lichaamsvreemde stof die de functies van het hormonale systeem verstoort. De stof werkt als hormoon of blokkeert juist de functie ervan. Bekende voorbeelden van deze stoffen zijn: bisphenol A, oftewel BPA, ftalaten (weekmakers) en parabenen. Er zijn echter nog veel meer hormoonverstorende stoffen.

Waarom zijn hormoonverstorende stoffen gevaarlijk?

Er zijn meer en meer aanwijzingen dat deze stoffen tot blijvende gezondheidsschade leiden. De meeste kans om hierdoor schade op te lopen, is van de zwangerschap (foetale ontwikkeling) tot aan de puberteit. Een verstoring in het hormoonsysteem kan verschillende effecten hebben. Bijvoorbeeld op de ontwikkeling van het lichaam, vruchtbaarheid, het immuunsysteem of bij het ontstaan van kanker. Ook lijkt het een rol te spelen bij verschillende neurologische stoornissen zoals ADHD en autisme, diabetes, stofwisselingziekten en obesitas. Zelfs als er niet direct sprake is van schade, kan het op latere leeftijd leiden tot schade in de ontwikkeling.

Zembla: gevolgen van hormoonverstorende stoffen

Zembla besteedde in juni 2015 aandacht aan de gevolgen van hormoonverstorende stoffen. Hier kwam naar voren dat internationale wetenschappers onder leiding van kinderarts Leonardo Trasande, onderzochten dat dit voor Nederland onder andere de volgende aanwijsbare gevolgen heeft:

• 280 extra gevallen van zaadbalkanker per jaar
• 7.000 sterfgevallen van mannen tussen 55-64 jaar door weekmakers
• 1.500 gevallen van obesitas bij kinderen door blootstelling aan bisphenol A

Vervolgens is een berekening gemaakt met de zorgkosten die dit met zich meebrengt. Helaas zijn maar 5% van de chemische stoffen die als hormoonverstorend worden gekenmerkt onderzocht en is de focus vervolgens gelegd op de kosten. Maar dergelijke conclusies tonen aan dat deze stoffen alles behalve ongevaarlijk zijn. De werkelijke omvang van de schade is dus (nog) niet in kaart gebracht.

Hoe komen we in aanraking met endocrine disruptors?

Dagelijks komen we in contact met deze stoffen. Ook zwangere vrouwen en kleine kinderen dus. Ze zitten in voeding, plastic en verpakkingsafval, verzorgingsproducten en cosmetica, bespoten groente en fruit en blik. Andere voorbeelden zijn bestrijdingsmiddelen, weekmakers, vlamvertragers. In het geval van verpakkingsmateriaal kan de stof in het voedsel terechtkomen.

Hoe kan het dan dat deze producten nog gewoon verkrijgbaar zijn?

Als het echt niet goed zou zijn, dan zou het toch niet in de winkel liggen? Dat zou je denken ja, en dat zou vooral ook heel wenselijk zijn. In 2013 toonde Zembla aan dat de risico’s van hormoonverstorende stoffen niet bekend zijn bij zwangere vrouwen, zij worden in Nederland niet voorgelicht. Dit gebeurt wel in Denemarken, de overheid heeft daar deze taak op zich genomen. Na de uitzending zei de minister te gaan kijken of de informatie aan zwangere vrouwen toereikend is, maar er gebeurde niets.

Hormoonverstoorders uit alle producten halen, dat zou enorm veel geld kosten, miljarden. Wetenschappers stellen dat het allemaal draait om de economische belangen van de industrie. Om die reden zijn artsen en toxicologen nu bezig met het aantonen wat de gevolgen van deze schade door hormoonverstorende stoffen kost. De Europese Commissie lijkt pogingen te doen om wetgeving rondom hormoonverstoorders vorm te geven, maar de industrie probeert tegelijkertijd dit proces te vertragen. Er is nu dus nog geen enkele wetgeving omtrent deze stoffen. Wel werden er na de Zembla-uitzending kamervragen gesteld.

Hoe vermijd je (een groot deel van) hormoonverstorende stoffen?

• Eet geen bespoten groente en fruit, kies liefst zoveel mogelijk voor biologisch, zeker als je zwanger bent of jonge kinderen hebt.
• Let goed op het verpakkingsmateriaal. Bewaar voedsel niet in plastic maar gebruik glas of rvs en verhit geen voedsel in plastic.
• Let op (biologische) keurmerken bij voeding, verzorgingsproducten, kleding en schoonmaakmiddelen. Zorg in ieder geval dat de verzorgingsproducten van je kinderen bijvoorbeeld biologisch zijn, zoveel gebruik je daar niet van dus blijven de kosten ook binnen de perken.
• Vermijd Teflon en kijk kritisch naar de producten waarmee je kookt.

Lees meer over dit onderwerp op de website van Zembla en WECF.

Het bericht Hormoonverstorende stoffen: de feiten op een rij verscheen eerst op Green Jump's blog.

Er is de laatste jaren flink wat onderzoek gedaan naar deze belangrijke schadelijke stof en verschillende wetenschappers, instanties, overheden en niet te vergeten de chemiebedrijven houden zich bezig met de ontwikkelingen. Het is een discussie die verder reikt dan alleen wetenschappelijk onderzoek naar gezondheidsrisico’s, want uiteraard spelen ook de belangen van overheden (handelsbelangen, zie nu bijvoorbeeld de discussie over TTIP) en bedrijven een rol. Dit maakt het beoordelen van de resultaten van onderzoek en beleidvorming lastig.

Onlangs verscheen een nieuwe BPA evaluatie van de European Food Safety Authority (EFSA). De eerdere analyse stamde uit 2006. Naar aanleiding van de grote hoeveelheid onderzoek vanaf 2010 heeft EFSA in 2015 een nieuwe risico analyse uitgevoerd naar de veiligheid van BPA door een samengesteld panel van experts in voedsel contact materialen, enzymen, smaakstoffen en hulpstoffen.

Het panel heeft wetenschappelijk onderzoeken van de laatste tijd beoordeeld op hun betrouwbaarheid en relevantie en er is een nieuwe schatting gemaakt van de maximale blootstelling aan BPA via voeding en overige bronnen. Daarnaast is gekeken naar de gezondheidsrisico’s van de blootstelling aan BPA voor mensen.

Resultaten van de BPA risico analyse

Volgens de uitgevoerde onderzoeken door het EFSA panel is de hoeveelheid BPA waaraan mensen worden blootgesteld te laag om een gezondheidsrisico te kunnen vormen. Vergeleken met de schattingen uit 2006 bleek de blootstelling aan BPA via alleen voeding 4-15 keer lager te zijn en de totale blootstelling aan BPA bleek 3-5x lager, beide afhankelijk van de leeftijd.

Van alle leeftijdsgroepen blijken baby’s de grootste blootstelling aan BPA via voeding te hebben door hun grotere voedselinname ten opzichte van hun lichaamsgewicht. De grootste bron van BPA uit voeding voor alle leeftijden bleek voedsel uit blik. Jongeren blijken de grootste totale blootstelling (voedsel, stof, cosmetica, kassabonnen) aan BPA te hebben

Naar aanleiding van de alle resultaten heeft de EFSA de Tolerable Daily Intake (TDI, de geschatte maximale veilige hoeveelheid per dag) uit 2006 verlaagd naar 4 microgram per dag per kg lichaamsgewicht. Dit is 12,5 keer lager dan de vorige vastgestelde TDI.

De nieuwe TDI is een tussentijdse, tijdelijke waarde (tTDI, tijdelijke TDI), in afwachting van aanvullende onderzoeken en lopende lange termijn studies bij ratten naar prenatale en postnatale blootstelling aan BPA

Onderzochte gezondheidsrisico’s van BPA blootstelling

Uit dierenstudies bleek dat er bij blootstelling van dieren aan meer dan 100x de TDI schade aan lever en nieren en waarschijnlijk ook de borstklieren optrad. Hoewel EFSA denkt dat het niet waarschijnlijk is, kan het nieuwe onderzoek niet uitsluiten dat BPA een mogelijk schadelijk effect kan hebben op de voortplanting, zenuwstelsel, immuun- en metabool systeem en hart- en vaatstelsel. Deze nog onbekende gezondsheidsrisico’s zijn onzekere factoren die zijn meegenomen bij de risico analyse door het panel.

Nieuwe tTDI voor Bisphenol A

De vorige TDI was 50 µg/kg lichaamsgewicht/dag. Bij het vaststellen van de nieuwe tTDI voor BPA in voedsel zijn de effecten op de nieren bij muizen gebruikt als referentiepunt. Resultaten van studies van de laatste tijd, samen met nieuwe resultaten en de nieuwe risico analyse met daarin alle onzekerheidsfactoren heeft geleid tot een lagere tTDI van 4 µg/kg lichaamsgewicht/dag.

De onzekerheidsfactoren die zijn beoordeeld en berekend zijn bijvoorbeeld: het effect van BPA op de nieren van de muizen omgerekend naar een TDI voor mensen. Het omrekenen van het effect van muis naar mens, de verschillen tussen diersoorten en individuen en het onbekend zijn van de resultaten op lange termijn en het onbekende effect van BPA op andere organen en systemen dan de nieren.

De nieuw vastgestelde TDI is daarom een tijdelijke tot er resultaten zijn van lopende en aanvullende onderzoeken.

Conclusie

De EFSA heeft aan de hand van deze analyse door haar panel van experts een nieuwe tTDI van 4µg/kg gewicht/dag vastgesteld voor de orale blootstelling van mensen aan BPA via voedsel. Deze tTDI is lager dan de oude TDI. EFSA concludeert op basis van de beschikbare resultaten tot nu toe dat er geen gezondheidsrisico is door inname van BPA via voedsel voor alle leeftijdsgroepen omdat de blootstelling lager is dan de nieuw vastgestelde tTDI.

Door de verschillende onduidelijkheden kunnen er nog geen harde conclusies worden getrokken. Daarbij is er door gebrek aan goed onderzoek en resultaten nog niet veel bekend over de schatting van de blootstelling aan BPA anders dan door voeding, zoals bakjes, bekers, speelgoed en cosmetica. Dit zorgt er tezamen met de andere onzekere factoren en het ontbreken van de lange termijn effecten voor dat de nieuwe tTDI niet een zekere waarde is.

Daarbij gaat deze nieuwe TDI slechts over één chemische stof terwijl we in ons dagelijks leven in aanraking komen met een mix van verschillende potentieel schadelijke stoffen. Het is onbekend wat de gezondheidseffecten van die combinatie van stoffen op je lichaam zijn.

Het blijft lastige materie en er blijft onzekerheid. Een voordeel is dat je een groot deel van de blootstelling aan BPA kunt vermijden door eenvoudige maatregelen. Vermijd zoveel mogelijk eten uit blik, kies voor rvs, glas en aardewerk in plaats van plastic en neem geen kassabonnetjes aan.

Het bericht BPA update 2015: nieuwe risico analyse door EFSA verscheen eerst op Green Jump's blog.

Glazen of rvs schoolbeker en duurzaamheid

De rvs schoolbekers en glazen schoolbekers die we bij Green Jump verkopen zijn duurder dan de plastic bekers die je in andere winkels kunt kopen. Vaak gaan de plastic bekers maar een jaar of twee jaar mee en dan kun je weer een nieuwe kopen. Zeker de rvs schoolbekers die we verkopen gaan echt de hele schooltijd (en langer) mee, rvs is oersterk en gemaakt van veilige materialen. Glazen schoolbekers zijn gemaakt van extra sterk glas, maar blijven natuurlijk toch breekbaar.

Wat ons betreft, wint rvs het daarom als materiaal voor schoolbekers. Daar staat tegenover dat veel mensen drinken uit glas heel prettig vinden, glas is tenslotte één van de zuiverste materialen die er is.

Een natte tas door een lekkende schoolbeker is heel vervelend en zeker als dat regelmatig gebeurt. De meest ideale keuze is daarom een lekdichte schoolbeker.

Lekdichte schoolbekers thermos

We hebben lekdichte rvs schoolbekers die ook nog eens isoleren. Het grote voordeel van de thermosbeker is natuurlijk dat het drankje van je kind lekker koel of lekker warm blijft. In de winter bijvoorbeeld warme thee en in de zomer een lekkere smoothie of heerlijk koel water mee naar school. Ook zuivel is een stuk fijner in een thermosbeker (kies dan wel voor de Klean Kanteen in verband met schoonmaken) en kinderen drinken vaak meer als het drankje niet lauw is geworden.

Er zijn een aantal lekdichte thermosbekers geschikt om mee naar school te nemen:

Classic Insulated Klean Kanteen Onze favoriet!	Wide Insulated Klean Kanteen	Forge Camelbak	Rubytec Cool Drink Bottle

• De Classic insulated schoolbeker van Klean Kanteen is onze favoriet. De bekers zijn fijn om uit te drinken, houden je drankje lekker warm of koel en  de dop kun je er niet verkeerd opdraaien (dus niet alsnog kans op lekken). De kleurtjes zijn super vrolijk, maar hou er rekening mee dat de lak kan beschadigen in een schooltas waarmee wordt gegooid en waarin van alles tegen elkaar aankomt. De rvs variant zonder kleur blijft altijd mooi. Ook kun je er als accessoire een sportdop bij kopen die handig is voor onderweg, bijvoorbeeld in de auto. De sportdop is niet 100% lekdicht en daarom voor school minder geschikt. Als schoolbeker zijn de 355 ml en 590 ml geschikt.
  

  ---

• De Wide insulated schoolbekers van Klean Kanteen zijn vergelijkbaar met de classic schoolbekers, alleen de opening is groter, net zo groot als een beker. Dat vinden sommige kinderen prettiger en is ook handig als je er een keer iets uit wilt eten, een lepel gaat er makkelijk in. De dop van deze beker is ietsje lastiger en vinden we eigenlijk pas vanaf een jaar of zes geschikt, voor jongere kinderen gaat deze wat lastiger en moet de juf af en toe even helpen. Verder geldt ook hier onze voorkeur voor de ongekleurde variant. Deze bekers zijn er in drie maten 355 ml, 470 ml en 590 ml.
  

  ---

• De Forge beker van Camelbak heeft als groot voordeel dat je uit de dop kunt drinken, de dop hoeft er dus niet af. Je hebt wel wat kracht nodig om het knopje in te drukken en persoonlijk vinden we de opening wat aan de grote kant voor kleine kinderen. Deze beker vinden we daarom geschikt vanaf een jaar of acht. Voor zuivel is deze beker wat minder geschikt omdat de dop dan lastig schoonmaakt.  
  

  ---

• De Cool Drink Bottle van Rubytec met z’n felle kleurtjes, deze is eigenlijk vooral geschikt voor koude dranken omdat je door de grote opening snel een te grote slok binnen kan krijgen en je dan meer kans loopt op het verbranden van je mond. De beker is lekdicht, isoleert goed, is super sterk en ook de kleurtjes blijven er goed op zitten. Om ons heen wordt de beker ook veel gebruikt bij het sporten omdat je er snel uit kunt drinken.

De openingen van de flessen zijn groot waardoor je er met een afwasborstel makkelijk in kan (ook fijn voor ijsblokjes) en de binnenkant is glad. Geen moeilijke hoekjes waar vuil zich ophoopt. Als je de flessen in de vaatwasser wilt doen, zie dan de lekdichte, ongekleurde schoolbekers die niet thermos zijn.

Lekdichte schoolbekers

Naast onze thermosbekers zijn er de enkelwandige lekdichte schoolbekers.

Schoolbeker Classic Klean Kanteen Onze nummer 2!	Schoolbeker sportdop niet lekdicht  Klean Kanteen	Drinkfles rvs Mizu	Schoolbeker glas Lifefactory

• De rvs lekdichte schoolbeker Classic Klean Kanteen is onze nummer 2 favoriet. Bovenaan qua duurzaamheid en gemak staat de rvs-kleurige fles. Zowel de dop als de fles kunnen in de vaatwasser en dat kunnen thermosflessen niet. De rvs fles, zonder kleurtje, blijft mooi. Als je de fles in de vaatwasser wast, vervaagt het logo na een tijd enigzins, maar de fles blijft goed. Ook kunnen kinderen deze fles makkelijk een keer laten vallen, de eventuele deukjes die ontstaan maken de fles niet minder bruikbaar. Daarom ook fijn voor echt kleine kindjes die hun beker regelmatig laten vallen.
  

  ---

• Dezelfde drinkfles is er in een heleboel kleurtjes en maten. De gekleurde flessen worden geleverd met een sportdop, we raden aan om dan de lekdichte dop er los bij aan te schaffen zodat je deze kunt gebruiken om mee naar school te geven.
  

  ---

• Ook de Mizu flessen zijn lekdicht. Deze hebben een iets smallere opening dan de Klean Kanteen flessen (zijn met een flessenborstel goed schoon te maken). De combinatie van de kleurtjes met de gekleurde doppen maken deze flessen heel leuk en er is zelfs een glow in the dark versie alleen is die met 800 ml wel wat groot voor de basisschool. 
  

  ---

• De lekdichte schoolbeker van glas van Lifefactory zijn er met een lekdichte dop en eventueel ook met een rietje. Verkrijgbaar in een heleboel kleuren en maten.

Sportdop of lekdichte dop?

We gebruiken zelf de sportdop heel veel, maar voor gebruik op school vinden we die eigenlijk alleen geschikt als je ervoor kunt zorgen dat de fles rechtop in de tas staat (er zijn van die tassen met speciale vakken voor flessen) en ook op school rechtop staat. De sportdop lekt namelijk niet heel erg, maar gedurende een dag komen er toch steeds wat druppels uit en zoveel druppels bij elkaar betekent toch een natte plek.

We raden aan om altijd te zorgen dat je de lekdichte dop erbij hebt en dan kun je de sportdop gebruiken wanneer dat wel kan, want uiteindelijk is het wel heel makkelijk om snel even een slokje te nemen. Als je dus een fles koopt met sportdop, dan als accessoire een lekdichte dop erbij en vice versa.

Onze persoonlijk favoriete lekdichte schoolbekers

Samenvattend is de Klean Kanteen Classic als gewone schoolbeker en als thermosbeker voor ons de favoriete lekdichte schoolbeker. We hebben inmiddels meer dan zes jaar ervaring met deze flessen en de kwaliteit is beter dan alle andere merken die we kennen.

Onze flessen die we zes jaar geleden kochten, gebruiken we nog steeds. De gekleurde flessen die onze dochter mee naar school en sport neemt, hebben absoluut beschadigingen aan de lak, de flessen die wij zelf gebruiken een stuk minder, maar ook die zijn na jarenlang gebruikt niet meer 100% ongeschonden. Daarom ook onze voorkeur voor de rvs versie, daarmee gebeurt dat niet.

Het bericht Welke schoolbeker lekt niet? Lekdichte rvs of glazen schoolbekers. verscheen eerst op Green Jump's blog.

Tijdens de jaarlijkse bijeenkomt van de American Society for Reproductive Medicine werden twee nieuwe studies gepresenteerd waarover hieronder meer.  Eerst even terug naar de basis:

Wat is BPA ook weer?

Heel technisch gezegd is Bisphenol A, oftewel BPA, een organische verbinding afgeleid van fenol en deze verbinding wordt voornamelijk gebruikt in kunststoffen. Het is één van de meest geproduceerde chemicaliën ter wereld met een jaarlijkse productie van meer dan 2,2 miljoen ton in 2009.

Bisphenol A wordt vooral gebruikt voor de productie van polycarbonaat (policarbonaat). Polycarbonaat is een hard, transparant plastic en wordt o.a. gebruikt voor de doosjes van cd’s en dvd’s, voor onbreekbare flessen voor (baby)voeding (inmiddels verboden in babyflesjes), keukenapparaten, voorwerpen die in de magnetron mogen, en nog veel meer. In een andere vorm wordt het weer gebruikt in epoxyharsen die als beschermlaagje aan de binnenkant van blik of karton worden aangebracht. Zelfs op kassabonnen vind je Bisphenol A terug!

Het is bekend dat BPA in verpakkingen van polycarbonaat of epoxycoatings loslaat en zo in de voedingsmiddelen terecht kan komen, waarna het door de mens opgenomen kan worden. Ook kan BPA vrijkomen bij verhitting. Het resultaat hiervan is, dat bij vrijwel iedereen in de westerse wereld Bisphenol A kan worden aangetroffen in het lichaam. Dat dit zo is, daar wordt niet meer aan getwijfeld. Maar wat de gevolgen ervan zijn, daar is nog veel discussie over. Reden te meer om de onderzoeken te blijven volgen.

Volgens wetenschappers kan BPA schade aanrichten. We hebben het dan over hormonale problemen, vruchtbaarheidsproblemen, gedragsstoornissen en vervroegde puberteit.

Nieuwste onderzoeken over bpa en zwangerschap

De nieuwste onderzoeken zijn gedaan op het gebied van zwangerschap en miskraam. In het eerste onderzoek werden 115 vrouwen gevolgd die onlangs zwanger geworden waren, maar bij wie dit moeizaam ging of die eerder een miskraam hadden gehad. De onderzoekers konden een verband leggen tussen de hoeveelheid BPA in hun bloed en het risico op een miskraam.

De vrouwen werden ingedeeld in vier groepen al naar gelang het BPA level en het risico op een miskraam. (68 vrouwen kregen eerder een miskraam, 47 niet). Het bleek dat vrouwen in het bovenste kwartiel BPA een grotere kans hadden op een miskraam dan vrouwen in het laagste kwartiel. Er moet wel bij gezegd worden dat het hier om een klein onderzoek gaat, wellicht nog niet krachtig genoeg om op dit moment conclusies te trekken.

De tweede studie keek naar de relatie tussen ftalaat(weekmaker)-niveaus bij zowel mannen als vrouwen en de kans op een zwangerschap. Het team volgde een jaar lang 500 stellen, en men ontdekte dat mannen met een hoog niveau aan ftalaten in hun lichaam in dat jaar 20% minder kans hadden om hun vrouw te bevruchten dan de overige mannen. Vreemd genoeg leek het level weekmakers bij vrouwen niet dezelfde gevolgen te hebben.

Hoewel het hier maar om kleine onderzoeken gaat, is het toch de moeite waard om er aandacht aan te besteden. Beide verbindingen (zowel BPA als ftalaten) hebben een hormoonverstorende werking. Dit kan effecten hebben op alles wat te maken heeft met voortplanting, tot aan het risico op borstkanker en de fysieke en cognitieve ontwikkeling van de foetus.

Vermijd blootstelling aan BPA

Het vollédig vermijden van BPA is behoorlijk lastig, maar je komt een heel eind door:

• Plastic producten en verpakkingen te kiezen met recycle codes 1, 2, 4 of 5. Verpakkingen met codes 3 en/of 7 bevatten vaak BPA. Over de verschillende soorten plastic is een apart blog geschreven.
• Het gebruik van conservenblikken te verminderen, dit vanwege de gecoate binnenkant
• Het gebruiken van glas, porselein, of RVS voor voeding en drinken

Vermijd blootstelling aan ftalaten

• Kies wederom plastic producten en verpakkingen met de codes 1, 2, 4 of 5
• Koop speelgoed en tandenborstels die vrij van weekmakers zijn, ook hier staan vaak codes op.
• Lees de etiketten voor producten voor persoonlijke verzorging goed

Elk onderzoek vraagt natuurlijk om nadere informatie en roept wellicht vragen op. Toch blijkt steeds weer dat BPA en weekmakers negatieve effecten hebben. Bij Green Jump vind je alleen artikelen die volledig vrij zijn van BPA en weekmakers.

Het bericht BPA, Bisphenol A: nieuwste onderzoeken verscheen eerst op Green Jump's blog.

Invloed van BPA op zenuwcellen

Er is reeds aangetoond dat BPA het zenuwstelsel in ontwikkeling beïnvloedt en door het nieuwe onderzoek uitgevoerd door wetenschappers van Duke Medicine is meer duidelijkheid ontstaan over het hoe en waarom.

Er is onderzoek gedaan naar het effect van BPA op corticale neuronen van muizen, ratten en mensen. Dit effect bleek aanwezig en vraagt om verder onderzoek om aan te tonen of BPA ook effect heeft op neurologische aandoeningen.

Wat is er onderzocht?

Er zijn experimenten uitgevoerd met zenuwcellen van muizen, ratten en mensen om te bestuderen hoe BPA leidt tot veranderingen die daarna weer invloed hebben op de genregulatie.

Als neuronen zich ontwikkelen, zijn er hoge chlorideniveaus aanwezig in de cellen. Als dit niveau hoog blijft, kan dit het neurale circuit beschadigen waardoor het vermogen van zenuwcellen om naar de juiste positie in de hersenen te gaan wordt beschadigd.  Om dit niveau naar beneden te krijgen, is het het eiwit KCC2 nodig.

Als neuronen blootgesteld zijn aan minimale hoeveelheden BPA, wordt het KCC2 gen geblokkeerd en blijft het chloridegehalte langer hoog. Dit kan leiden tot problemen in de ontwikkelende hersenen. Het lijkt erop alsof de aanwezigheid van BPA een ander eiwit versterkt, MECP2, en dit blokkeert het KCC2 gen.

Voortgaand onderzoek

Dit onderzoek roept natuurlijk allerlei verdiepingsvragen op, maar opnieuw blijkt BPA al in zeer kleine hoeveelheden een negatief effect te hebben. Wij blijven het dan ook zoveel mogelijk vermijden in het dagelijks leven en bij Green Jump vindt je niets waar BPA in zit.

Het bericht BPA effect op hersenontwikkeling verscheen eerst op Green Jump's blog.

Ongeboren kindjes verwerken BPA slechter

Onderzoekers aan de universiteit van Michigan deden onderzoek naar de aanwezigheid van BPA in leverweefsel van ongeboren kinderen in het eerste en tweede trimester van de zwangerschap. Hieruit bleek ten eerste dat er BPA aanwezig is, waaruit blijkt dat al tijdens de zwangerschap kinderen blootgesteld worden aan de chemische stof. Ten tweede bleek er veel meer ‘vrij-BPA’ aanwezig te zijn in tegenstelling tot de gebonden vorm die BPA heeft wanneer ons lichaam het uit gaat scheiden. Conclusie is daarom dat ongeboren kinderen niet in staat zijn om BPA op dezelfde manier weer uit hun lichaam te krijgen als volwassenen.

In studies rondom de schadelijkheid van BPA wordt regelmatig aangegeven dat ons lichaam goed in staat is om BPA uit te scheiden. Het is dus van belang te beseffen dat volwassenen in staat zijn BPA uit te scheiden, maar ongeboren kinderen niet.

Zelf invloed uitoefenen tijdens zwangerschap

Daarbij komt dat de aangetroffen niveaus van BPA in het leverweefsel van de ongeboren kindjes behoorlijk van elkaar verschillen. Bij het ene kindje was veel meer BPA aanwezig dan bij het andere kindje. Het goede nieuws lijkt dus te zijn dat je er invloed op kunt uitoefenen en BPA zoveel mogelijk kunt vermijden.

BPA meer informatie in andere blogs

Lees onze andere blogs over BPA om meer te weten te komen over BPA en hoe het te vermijden. In het kort helpt het al heel veel als je geen voedsel uit blik eet, kassabonnetjes niet aanpakt en geen voedsel bewaart en klaarmaakt in BPA-houdend plastic (polycarbonaat).

Het bericht BPA in lever van ongeboren kindjes verscheen eerst op Green Jump's blog.