Wanneer moet je opletten?

Hormoonverstoorders, we komen er op allerlei verschillende manieren mee in aanraking.

Sommige krijg je binnen via je mond (bijvoorbeeld via voeding), sommige via je huid (bijvoorbeeld door cosmetica) en weer andere adem je in. Er zijn hormoonverstorende stoffen die belangrijke functies hebben (zoals vlamvertragers in elektronica) en anderen die puur esthetisch zijn (zoals ftalaten die een lekker geurtje geven aan een plastic pop). Is dat direct een probleem? Dat hoeft niet, zoals we je in het vorige artikel uitlegden. Maar als er veilige alternatieven zijn, waarom zou je het risico dan nemen? Zeker tijdens belangrijke fases in het leven, zoals een zwangerschap, bij pasgeborenen, opgroeiende kinderen of in de puberteit, kan het verstandig zijn hier extra aandacht aan te besteden. De volgende tips helpen je hierbij.

Weet wat je eet

Liefde gaat door de maag, maar hormoonverstoorders soms ook. Immers, ook pesticiden kunnen hormoonverstorend zijn. Eet je biologisch, dan scheelt dat al een heel stuk. En was of schil je je groente en fruit vóórdat je het opeet, dan heb je nog een slag te pakken. Zoek je online op ‘Dirty Dozen’ en ‘Clean Fifteen’, dan vind je een lijst met groente en fruit met de meeste en minste pesticiden erop. Deze lijsten worden vaak online gedeeld, maar gaan voornamelijk over voedingsmiddelen geproduceerd in Amerika. Die informatie is niet altijd 1 op 1 te vertalen naar Nederland. Bij Milieudefensie en het RIVM kun je meer informatie vinden over het gebruik van pesticiden in Nederland. Kies trouwens waar mogelijk voor voedsel verpakt in glas, in plaats van blik of plastic. Ook het opwarmen van je maaltijd doe je het liefst in een fijne oven- of magnetronbestendige glazen bak. Dat scheelt weer eventuele blootstelling aan BPA. Duik je lekker de keuken in? Kies dan het liefst voor pannen van (giet)ijzer of met emaille of RVS (in plaats van anti aanbak) en roerspatels of snijplanken van natuurlijke materialen als hout of RVS. Onverwoestbaar, veilig in gebruik en mooi! En die kunststof spatels die je vroeger gebruikte voor je anti-aanbak pan heb je dan ook meteen niet meer nodig, win-win!

Keep it clean

Bekende hormoonverstoorders vinden we veelal terug in kunststof producten. Maar in de loop der tijd kunnen plastics gaan vervallen, beschadigen door gebruik en door verhitting kunnen de gebruikte chemicaliën gaan ‘lekken’. Schadelijke stoffen zoals hormoonverstoorders hopen zich vervolgens op in huisstof. Zeker voor kleintjes die over de grond kruipen geen aanrader. Dus: haal die stofzuiger uit de kast, lucht je huis en maak het regelmatig schoon met een sopje. Door nieuwe producten zoals speelgoed of drinkflessen ook even af te nemen voor het eerste gebruik, verwijder je meteen eventuele ongezonde stoffen die gebruikt zijn tijdens vervoer of opslag. Voor dat sopje kies je natuurlijk liefst een ecologisch schoonmaakmiddel zonder oplosmiddelen. Ook bacteriedodende of desinfecterende middelen kunnen trouwens EDC’s bevatten. Zie je door de ingrediëntenlijst het bos niet meer, maak dan je eigen schoonmaakmiddel of kies voor schoonmaakmiddelen met een ecolabel. Een keurmerk is niet altijd heilig, maar vermindert blootstelling aan giftige stoffen wel degelijk en je helpt de natuur er ook een handje mee.

It’s play time!

Klaar voor de volgende stap in de goede richting? Kies voor vrolijk speelgoed of heerlijk zachte knuffels van natuurlijke materialen. Dat voelt niet alleen fijn aan de handjes, het gaat ook nog eens lang mee en blijft mooi. Natuurlijk ontkom je er niet altijd aan, plastic speelgoed in huis. Let er dan even op welk plastic er gebruikt is. Goed om te onthouden: voor zacht, flexibel kunststof of plastic met een geurtje worden meestal ftalaten gebruikt. Tot slot: ‘vintage’ speelgoed kan stoffen bevatten die tegenwoordig niet meer toegestaan zijn, zoals inmiddels verboden weekmakers of lood in de verf van oude autootjes. Maar de nostalgie snappen we zeker! Dus spelen je kinderen hier mee dan is het in ieder geval verstandig ervoor te zorgen dat ze het product niet in hun mond stoppen en na het spelen hun handen wassen. Datzelfde geldt trouwens ook voor producten die niet als speelgoed worden aangemerkt, zoals elektronica.

Zachte stoffen

Je leest het wel vaker: was je kleding voordat je het draagt. Geen gekke gedachte; tijdens het productieproces en het vervoeren van textiel worden namelijk allerlei chemische stoffen, zoals pesticiden, gebruikt. Wel zo fris om dat er even uit te wassen. Kies voor rompertjes, topjes of andere kleding liefst natuurlijke materialen als biologisch katoen, linnen, biologische wol of viscose en let op keurmerken als GOTS en Oekotex. Waar je verder op kan letten? Om stof waterdicht, onkreukbaar of vlekbestendig te maken worden PFAS gebruikt en bijvoorbeeld triclosan wordt soms gebruikt om sportkleding of sokken antibacterieel te maken. En die ene toffe auto of magische eenhoorn op dat leuke kindershirtje is natuurlijk hartstikke mooi, maar vaak gemaakt van PVC. Goed om te weten: zo’n opdruk kan niet tegen hitte, dus het strijkijzer is hier je beste vriend. Gaat de opdruk vlekken of plakken als je eroverheen strijkt, dan is er PVC gebruikt. Gebeurt er niks, dan heb je waarschijnlijk te maken met een opdruk van een ecologische verf.

Weet wat je smeert

Verzorgingsproducten zijn eigenlijk een verhaal apart. Naast parabenen en ftalaten worden aan producten zoals crèmes, shampoos of nagellak nog veel meer stoffen toegevoegd waarvan de risico’s niet altijd even duidelijk zijn. Onze tip: kijk in ieder geval naar kwalitatieve verzorgingsproducten met zo min mogelijk toevoegingen. Let bijvoorbeeld op de parabenen en ftalaten genoemd in ons vorige artikel. Voor baby’s en kinderen gebruik je het liefste alleen verzorgingsproducten geschikt voor de tere kinderhuid. En twijfel je over een product of een ingrediënt? Er is tegenwoordig steeds meer informatie online te vinden. Zoek bijvoorbeeld op een stofnaam uit je shampoo of deodorant bij de eerder genoemde EDLists, of bij de SIN list (na registratie). Ook het rapport van Tegengif bevat veel informatie.

Weet wat en waar je koopt

Niet overal is de wetgeving wat betreft schadelijke stoffen even streng. Let daarom op met het bestellen van producten uit buitenlandse webwinkels. Soms worden er ingrediënten gebruikt die in Nederland of in de EU vanwege hun schadelijke effect verboden zijn. Zoals bijvoorbeeld met make up sets voor kinderen. Overigens geldt: wil je weten of je product een hormoonverstorende stof zoals PFAS bevat? Neem dan zeker contact op met de fabrikant. WECF heeft een voorbeeldbrief opgesteld die je hiervoor kan gebruiken.

Onze conclusie: Nature is key!

De natuur heeft ons mooie materialen gegeven waar we de meest prachtige producten mee kunnen maken. Dat is ook wat je hier bij Green Jump willen meegeven! Kiezen voor natuurlijke materialen is een van de simpelste manieren om blootstelling aan giftige stoffen zoals EDC’s te verminderen. Doe je ook mee?

Het bericht Hormoonverstoorders: praktische tips! verscheen eerst op Green Jump's blog.

Je kunt natuurlijk niet van de ene op de andere dag alles compleet veranderen. De meeste mensen zijn gewend om op een bepaalde manier te leven en dat verander je niet zo 1,2,3. Stap voor stap te gaan kijken welke dingen je makkelijk kunt veranderen, lukt waarschijnlijk wel. En dan daar mee beginnen. Hierbij enkele tips waar je op zou kunnen letten (behalve voeding).

Verzorgingsproducten

De meeste gangbare verzorgingsproducten zijn verre van natuurlijk en bevatten vaak hormoonverstorende stoffen. Merken als Weleda en Lavera zijn gemaakt op basis van natuurlijke ingrediënten. Deze merken hebben veel verschillende producten, denk hierbij aan shampoo, verzorgingscrèmes, zonnebrandcrème en tal van andere verzorgingsproducten.

Schoonmaakmiddelen

De standaard schoonmaakmiddelen zijn niet gezond voor het milieu en de mens. Op dit moment krijgt het merk Ecover steeds meer bekendheid en is verkrijgbaar in de bekende supermarkten. Echter hebben wij besloten dit merk niet in ons assortiment op te nemen. Hier kunt u lezen waarom, er zijn namelijk opties die natuurlijker en minder schadelijk zijn. Ook leveren we sinds kort de wasschillen van Seepje, natuurlijker kan bijna niet. Ook wijdden we al eens een blog aan het zelf maken van schoonmaakmiddelen.

Speelgoed

Toegegeven, het is onbegonnen werk om elk stuk plastic speelgoed met weekmakers uit huis te verbannen. Je kind alles ontzeggen wat andere kinderen wel krijgen is niet te doen. Toch is er tegenwoordig steeds meer speelgoed op de markt dat geen schadelijke stoffen bevat en bijvoorbeeld wordt gerecycled. En ook producten als klei, verf, stiften of lijm zijn te krijgen zonder schadelijke stoffen. Het merk Stockmar heeft bijvoorbeeld prachtige klei of krijtjes met bijenwas voor de kleine kinderhandjes.

Kleding

In 2012 deed Greenpeace onderzoek naar schadelijke stoffen in kleding. Wat daaruit kwam qua conclusies, was niet mis. Het bleek dat twintig internationale modemerken kleding verkocht waarin chemicaliën zaten die schadelijk zijn voor de gezondheid. Greenpeace zei eind 2012 dat dit het topje van de ijsberg is. Ook in 2014 berichtte de milieuorganisatie hierover.

Kleding met een GOTS certificering is gemaakt van biologische materialen, met zorg voor de aarde en onder goede sociale omstandigheden. Kleding van wol en zijde is ook aan te raden voor baby’s en kleine kinderen. Wol met name vanwege de fantastische eigenschap dat het de temperatuur kan regelen, zodat je kindje het niet te warm of te koud kan krijgen.

Slapen

Je brengt ongeveer een derde van een etmaal door in je bed. Je kind nog veel meer, kijk maar naar een baby. We schreven al eens een blog over schadelijke stoffen in babymatrasjes. Maar ook veel dekbedden zijn tegenwoordig van synthetische materialen gemaakt. Er zijn qua dekbedden, kussens en zaken als beddengoed veel natuurlijke keuzes zoals wol, dons, tencel en kapok. Voor volwassenen die natuurlijk willen slapen, hebben we een uitgebreid assortiment met slaapproducten.

Plastic bordjes, bekertjes en lunchtrommels

Het is overal te verkrijgen en het lijkt op het eerste gezicht zo handig. De melamine en plastic bordjes en andere spullen zijn erg populair onder ouders, logisch, het blijft over het algemeen heel wanneer het op de grond valt en de lunchtrommels zijn verkrijgbaar met kinderhelden op de voorkant. Welk kind wordt daar niet blij van?

Melamine en plastic is echter niet 100% gezond helaas. Er blijft onduidelijkheid over het lekken van schadelijke ingrediënten, vooral als het in contact komt met warm of zuur voedsel. Volgens studies zijn de lekkende ingrediënten ongevaarlijk in deze hoeveelheden, echter kun je je afvragen of je het risico wilt lopen met je kind.

Vooral omdat er eenvoudige gezonde alternatieven zijn, zoals rvs, glas of aardewerk. Voor wie graag (vrijwel) niet breekbare bordjes en bekertjes in huis heeft is bijvoorbeeld bamboe servies speciaal voor kinderen een optie.

Voor de lunch heeft Green Jump erg fijne trommeltjes van rvs met verschillende compartimenten. Er is een keuze uit 1, 2, 3, 4 of zelfs 5 vakjes. Op deze manier kun je ook nog eens verschillende soorten etenswaren mee naar school geven, zonder dat het een door elkaar gemixt gerecht wordt. Voor wie meer mee wil geven dan brood is dit sowieso een goede uitkomst. Ook hebben we rvs en glazen drinkflessen voor de lunch, sport, onderweg of andere activiteiten. Lees hier onze blog over de verschillende opties en welke voor jou of je kind het handigst is.

Pannen

Ook over het materiaal waarvan pannen zijn vervaardigd zijn dingen te zeggen. Pannen met een antiaanbaklaag zijn gemaakt van Teflon, de grondstof hiervan is schadelijk voor de gezondheid. We schreven hier vorig jaar een blog over. Alternatieven voor Teflon zijn pannen van gietijzer, keramiek, rvs, emaille en keramische antiaanbaklagen. Klik hier voor nog meer informatie over Teflon en alternatieven.

Tot slot

Er is nog veel meer te bedenken en eventueel te veranderen, maar iedereen heeft z’n eigen tempo hierin. Vaak groei je er langzaam in en ga je bij de aanschaf van nieuwe producten meer letten op de stoffen die erin verwerkt zijn. Het wordt een soort tweede natuur en je zult steeds meer kennis opdoen over schadelijke stoffen die verwerkt zijn in dagelijkse producten.

Vaak zijn de meeste natuurlijke en eerlijke producten wat duurder zijn in aanschaf, maar voor bijvoorbeeld rvs geldt dat het veel langer meegaat.

Het bericht Een gezonde leefomgeving… hoe begin je? verscheen eerst op Green Jump's blog.

Gelukkig zijn er goede, ecologische alternatieven op de markt én blijkt het heel makkelijk te zijn om op eenvoudige wijze schoon te maken met veilige, zelfgemaakte schoonmaakmiddelen. Aan het eind van deze blog vind je een overzicht met “recepten” voor veelvoorkomende schoonmaakklusjes.

Schadelijke stoffen in schoonmaakmiddelen

Als je precies wilt weten welke stof gevaarlijk zou kunnen zijn en welk mogelijk schadelijk effect het heeft op de gezondheid kun je bijvoorbeeld kijken in de WECF gids over schoonmaakmiddelen.

De SIN-lijst van het International Chemical Secretariat geeft een mooi overzicht van schadelijke stoffen, waaronder ook een flink aantal die je in schoonmaakmiddelen terug vindt.

In het uitgebreide rapport met interviews en factsheets “gif, bloedlink het verhaal” van Greenpeace is ook heel veel informatie met bronvermeldingen te vinden.

Overdoseren

Schoonmaakmiddelen worden vaak overgedoseerd: een flinke scheut allesreiniger, afwasmiddel of een alles-in-1 vaatwasblokje. Op de flessen staat vaak een aanbevolen dosering maar je kunt meestal zelfs minder gebruiken dan dat. Daarnaast heb je niet voor elk klusje een ander soort schoonmaakmiddel nodig. De fabrikant doet ons geloven dat je allemaal verschillende schoonmaakmiddelen nodig hebt om je huis schoon te krijgen. Maar je kunt voor heel veel dingen gewoon hetzelfde gebruiken. Minder ingewikkeld, goedkoper en meer ruimte over in de kast.

Frisse lucht

Schoon is schoon, ook zonder bloemengeur. Vaak zijn aan schoonmaakmiddelen parfums toegevoegd, zodat deze je als consument het gevoel geven dat het schoon is omdat het fris ruikt naar bloemen, citrus of een andere “frisse” geur. Dit is eigenlijk niet nodig en ook gewenning speelt hierbij een rol. Ecologische schoonmaakmiddelen hebben vaak een subtielere geur. Als je hier eenmaal aan gewend bent, vind je reguliere schoonmaakmiddelen vaak veel te sterk ruiken. Tegen een vieze lucht in huis is goed luchten veel efficiënter en gezonder dan het gebruik van sterk geparfumeerde schoonmaakmiddelen en geur-verdoezelende luchtverfrissers. Af en toe even de ramen en deuren open dus!

Bacteriën

Desinfecterende, bacterie-dodende producten (zoals bijvoorbeeld desinfecterende allesreiniger, handgel, maar ook chloor) worden veel vaker dan nodig gebruikt. Het is echt niet zo dat een toilet pas schoon is als het naar chloor ruikt, eigenlijk is het toilet dan chemisch vervuild. Anti-bacteriële producten zijn meestal overbodig want als je het vuil simpelweg weghaalt is de bron van de bacteriën ook weg. Handen wassen en oppervlaktes gewoon schoon en droog houden zorgt ervoor dat je de gewone huis-, tuin- en keukenbacteriën makkelijk binnen de perken houdt. Gebruik je toch de echt ontsmettende middelen, doe dat dan spaarzaam. Je huis hoeft echt niet “steriel” te zijn, behalve in uitzonderlijke gevallen. Producten met gevaren symbolen zoals chloor kun je sowieso het best vermijden en enkel gebruiken als je echt niet anders kunt. Berg deze ook veilig op, zodat kinderen er niet bij kunnen.

Groen of niet-groen?

Reguliere fabrikanten hebben vaak schoonmaakmiddelen met groene eco-claims. Hier kun je echter niet zomaar op vertrouwen. Meestal zijn ze niet zo groen als de fabrikant ons wil laten geloven. Ze zijn vaak wel net iets beter dan de rest van de flessen in het schap. Gelukkig zijn er onafhankelijke organisaties die producten beoordelen op hun eco-claims. Door deze instanties goedgekeurde producten zijn te herkennen aan bijvoorbeeld het EU eco-label en het Nordic Ecolabel.

Kijk ook eens bij het  overzicht van alle ecolabels die wereldwijd gebruikt worden op schoonmaakproducten.

Er zijn best een aardig aantal merken met echt groene schoonmaakmiddelen op de markt. Dit zijn bijvoorbeeld Froggy, Sonnett (onze keuze!) en bio-D. Kun je deze niet vinden bij je in de buurt dan kun je ze wellicht op internet bestellen of toch kiezen voor de groene variant van een regulier merk. Daarnaast zijn er ook de eenvoudigere schoonmaakmiddelen zonder poespas die biologisch afbreekbaar, algemeen verkrijgbaar en goedkoop zijn. Een voorbeeld hiervan zijn de gele flessen driehoek vloeibare zeep/allesreiniger of bakjes groene zeep.

Zelf schoonmaakmiddelen maken

Wil je echt groen doen en daarnaast ook nog geld besparen? Dan kun je voor heel veel klusjes eenvoudige schoonmaakmiddelen inzetten of zelf maken. Dit lijkt misschien veel werk, maar zo ingewikkeld is het helemaal niet. Het zijn stuk voor stuk hele gewone, veilige en goedkope middelen die heel efficiënt hun werk doen. Hieronder worden een paar voorbeelden genoemd.

Allesreiniger

Erg handig is een laag vloeibare zeep/allesreiniger (bijv van driehoek) in een spuitflacon aanvullen met water. Ook kun je de dikkere groene zeep gebruiken, direct op een doekje of oplossen in warm water. Je kunt ook zelf vloeibare marseillezeep maken door 40 gram marzeillezeep of sunlight zeep te raspen en dit in 2.5 liter kokend water op te lossen. Paar minuutjes laten koken en een nacht laten afkoelen en indikken. Dit is trouwens ook prima handzeep of vloeibaar wasmiddel. Meerdere vliegen in één klap dus.

Dweilen

Veel vloeren hoef je niet met speciale schoonmaakmiddelen te reinigen. Je kunt ze gewoon met water dweilen. Is het erg vies, gebruik dan een klein beetje (zelfgemaakte) allesreiniger of groene zeep. Groene zeep is goedkoop, onschadelijk en milieuvriendelijk.

Antikalkmiddel

Natuurazijn in een spuitflacon met eventueel een paar druppels etherische olie voor de geur.

Schuurmiddel/ontvetter

Soda of baking soda kun je prima gebruiken als schuurmiddel. Het ontvet ook goed. Ook neemt het geurtjes op en werkt het goed als bleekmiddel.

Toiletreiniger

1 cup gedestilleerd water
1 cup baking soda (verkrijgbaar bij oa de toko)
1 cup vloeibare marseillezeep/groene zeep/afwasmiddel
¼ cup azijn
½ theelepel teatreeolie
½ theelepel lavendelolie

Als je dit in een oude lege toiletreiniger fles doet, kom je ook onder de rand.

Nog eenvoudiger is een handje soda in het toilet gooien en daarbij eventueel schoonmaakazijn doen.

Afvoerontstopper

Giet een kopje soda in/op de afvoer giet er heet water overheen. Voor ernstiger verstoppingen kun je er na de soda (voorzichtig!) een kopje hete huishoudazijn eroverheen gieten. Dit gaat erg bruisen en schuimen. Na 5 minuten een ketel kokend water eroverheen.

Ontsmettingsmiddel

Azijn is antibacterieel en ideaal om oppervlaktes maar ook speelgoed mee schoon te maken. Je kunt hiervoor ook baking soda gebruiken.

Ramen

Schoonmaakazijn in warm water is een fantastische ruitenreiniger. Of gooi gewoon een in vieren gesneden ui in een emmer warm water.

Afwassen

Je kunt vaatwasblokjes in tweeën breken of, ook nog goedkoper, los vaatwaspoeder gebruiken. Je moet daarbij dan apart glansspoelmiddel en onthardingszout in je vaatwasser doen. Dit geeft zelfs vaak een beter afwas- en droogresultaat dan alles-in-1 tabletten en het is beter voor je machine.

Als glansspoelmiddel werkt ½ water ½ azijn prima. Dit ontkalkt ook meteen de vaatwasser.

Voor degenen die met de hand afwassen: wie kent er nog de ouderwetse zeepklopper? Dit is nog steeds een heel nuttig hulpmiddel. En gaat een blokje sunlight/marseille zeep in en je schud het heen en weer in je afwasteiltje met water. Groen en supergoedkoop vergeleken met flessen afwasmiddel.

Heb jij nog andere tips om groen schoon te maken?

Het bericht Groen Poetsen en zelf veilig schoonmaakmiddel maken verscheen eerst op Green Jump's blog.

Schoonmaakmiddelen veroorzaken een ongezond binnenmilieu

Wetenschappers pleiten al jaren voor minder schadelijke stoffen in schoonmaakproducten. Maar wij zijn als consument gaan geloven dat we al die felgekleurde flessen nodig hebben om gezond te blijven. En vaak worden deze producten ook bij elkaar gebruikt. Op deze combinaties worden de middelen überhaupt niet getest.

De schoonmaakgids van WECF

WECF, een non-profitorganisatie die zich onder andere bezig houdt met chemische stoffen,  is gestart met een campagne genaamd ‘Een Veilig Nest’. Daarmee willen zij  (aanstaande) ouders informeren over chemicaliën in hun eigen huis die schadelijk kunnen zijn voor de ontwikkeling van zuigelingen en kinderen. Voor die campagne hebben ze nu een (gratis) folder gemaakt: de schoonmaakgids (.pdf bestand). Hierin staan naast de gevaren ook simpele tips en oplossingen om je huis super schoon te krijgen zonder daarbij de lucht in huis te vervuilen. Denk bijvoorbeeld eens aan citroensap, baksoda, azijn en bloem.

Voorbeelden van schadelijke stoffen in schoonmaakproducten

Lees de etiketten van de schoonmaakmiddelen zoals oplosmiddelen, parfums (ja, ook de luchtverfrissers) en desinfecterende middelen. Ga vervolgens na wat de bijwerkingen kunnen zijn van de chemicaliën.

Een paar voorbeelden die in de schoonmaakgids staan zijn:

• Formaldehyde is kankerverwekkend en kan het DNA schaden
• Triclosan verstoort de hormoonhuishouding
• Glycol ethers, 2­ ethoxyethanol en ftlaten verminderen de vruchtbaarheid

Wat staat er in jouw keukenkastje?

Het is best confronterend om te zien wat je in huis haalt. En uit de folder blijkt ook maar weer dat er schadelijke stoffen zitten in ons dagelijkse wasmiddel, afwasmiddel en luchtverfrissers. Wat heeft jou het meest verrast bij het lezen van de etiketten?

Het bericht Milieuvriendelijk schoonmaakmiddel verscheen eerst op Green Jump's blog.