Keramische pannen leken mij de veiligste en meest praktische optie
Als moeder van drie wil ik natuurlijk dat mijn kinderen zo min mogelijk rommel binnenkrijgen — niet alleen via hun voeding, maar ook via de spullen waarmee ik het klaarmaak. Onze oude koekenpannen waren echt aan vervanging toe, dus ik besloot te investeren in iets beters: nieuwe keramische pannen zonder giftige stoffen, PFAS-vrij en handig voor dagelijks gebruik. Ik was content met mijn keuze.
Maar helaas… na wat dieper graven bleek het verhaal toch iets minder simpel. Waar ik een goed gevoel kreeg omdat ik een “keramische” pan had – en dus vrij van chemicaliën die in je voedsel terechtkomen -, bleek dit een stuk grijzer gebied dan gedacht: ‘quasi-keramisch’, vervangende coatings met onduidelijke samenstellingen en heel veel mooie claims, maar weinig transparantie. In dit blog vertel ik wat ik ontdekte, waarom het loont om iets verder te kijken dan het label PFAS-vrij en welke pannen écht beter uit de test kwamen.

Keramisch, dacht ik. Tot ik beter keek
Toen ik mijn koekenpannen kocht, vertrouwde ik erop dat keramisch = veilig = PFAS-vrij = weinig chemicaliën. Maar via onder andere een artikel in The Guardian “Toxic truth? The cookware craze redefining ‘ceramic’ and ‘nontoxic’” bleek dat veel pannen die als keramisch worden geadverteerd, eigenlijk quasi-keramisch zijn.

Wat betekent “keramisch” en waarom is dat misleidend? In pannen betekent keramisch dat de antiaanbaklaag is gemaakt van een mineraal materiaal op basis van zand, in plaats van kunststoffen zoals PTFE (de stofgroep waar PFAS onder valt). Die laag wordt via een zogenoemd sol-gel-proces aangebracht, waardoor de pan glad en hittebestendig wordt. In werkelijkheid verschillen de samenstellingen per merk sterk — en niet elke “keramische” pan is dus zo natuurlijk of vrij van schadelijke stoffen als je zou denken. Deze “quasi-keramische” coatings bestaan vaak uit een sol-gel laag op een aluminium ondergrond, niet uit echt keramiek (dat van klei, silica, mineralen en vuur gemaakt wordt). De samenstellingen zijn vaak een “black box”: fabrikanten houden de precieze formule geheim, beschermd door bedrijfsgeheimen. Daardoor weet je niet precies welke polymeren, metalen of additieven gebruikt worden.

Zijn (quasi) ‘keramische’ pannen wel zo gezond?
Een onderzoek uit 2016/2017 liet zien dat sommige ‘quasi-keramische’ pannen nanoschaaldeeltjes van titaniumdioxide (TiO₂) bevatten. In laboratoriumtests bleek dat titanium – zowel in ionische vorm als in minuscule deeltjes – kon migreren naar vloeistoffen die voedsel moesten nabootsen. Dergelijke studies gebruiken meestal voedsel­simulanten (zoals zure oplossingen of water), waarbij de testcondities – hoge temperaturen, lange contacttijden en sterk beschadigde coatings – vaak zwaarder zijn dan in een normale keuken. Tot nu toe is er dan ook geen overtuigend bewijs dat bij dagelijks gebruik, zonder diepe krassen of slijtage, grote hoeveelheden titanium dioxide vrijkomen of dat dit leidt tot bewezen gezondheidseffecten. Toch stapelen de aanwijzingen zich op dat sommige van deze ‘gezonde’ pannen minder onschuldig zijn dan gedacht. Zoals ook uit onafhankelijke tests blijkt van de consumentenbeschermingswebsite Lead Safe Mama — beschreven in dit artikel van The Guardian — werden in bepaalde quasi-keramische pannen van diverse merken hoge concentraties titanium gemeten, wat wijst op het gebruik van titaniumdioxide-nanodeeltjes. In sommige gevallen werden daarnaast sporen van lood, kwik, cadmium, siloxanen, potentieel giftige monomeer-bijproducten en andere onbekende stoffen gevonden: stoffen die bij slijtage of blootstelling aan hoge temperaturen mogelijk schadelijk kunnen zijn.

Alles bij elkaar zijn er dus aanwijzingen dat quasi-keramische pannen bepaalde ingrediënten kunnen bevatten die je liever wilt vermijden. Zelfs als de concentraties afzonderlijk laag zijn, is er nauwelijks onderzoek gedaan naar de gecombineerde effecten van al deze stoffen wanneer ze in contact komen met voedsel – iets wat een hele reeks nieuwe vragen oproept over de echte veiligheid van zogenaamd ‘niet-toxische’ pannen.

De stof titaniumdioxide (E171) is sinds 2022 verboden als kleurstof in voedingsmiddelen, vanwege twijfels over de veiligheid bij langdurige inname. Voor kookgerei gelden echter andere regels, waardoor het gebruik van titaniumdioxide in coatings nog steeds is toegestaan. En precies daar wringt het: wat ‘veilig’ heet in marketing, blijkt in de praktijk niet altijd zo eenvoudig. Er is geen algemene definitie van “nontoxic” of “ceramic” in deze context, wat marketingclaims extra onduidelijk maakt. 

Kortom: ik ontdekte dat mijn keramische pan misschien wel PFAS-vrij is in de zin van “geen PTFE/PFOA”, maar dat “quasi­-keramisch” ook andere chemicaliën kan bevatten waar ik liever vanaf wil.

Testen van pannen: welke pannen presteerden goed en waarom
Enkele pannen die er uitsprongen volgens dit artikel in The Guardian: 

• • Beste allround pan: Netherton Spun Iron Chef’s Pan. Deze pan is gemaakt van ca. 99,1 % zwart gesponnen (spun) ijzer, voorgeconditioneerd met eetbare lijnzaadolie. GEEN coating, dus niets dat los kan raken, vervagen of chemicaliën kan lekken. 

• • Beste budget-keramische pan: GreenPan Essence. PFAS-vrije keramische coating (“Thermolon ceramic non-stick coating, enhanced with diamond” zegt de fabrikant), goede non-stick prestatie bij lagere temperatuur. Maar ook nadelen: ovenveiligheid niet erg hoog, geur bij eerste gebruik, materiaal voelt wat ‘lichter’, duurzaamheid iets twijfelachtiger. 

• • Beste keramische coated pan: ProCook Elite Tri-Ply ceramic-coated pan. Deze wordt geroemd om goede bouwkwaliteit en dat de coating relatief robuust is in gebruik. 

• • Beste luxe pan zonder coating: Le Creuset 3-ply stainless steel uncoated pan. Duurzaam, geen coating om je zorgen over te maken, goede hitteverdeling. 

Waarom we bij Green Jump kozen voor de Netherton pan
Wellicht heb je al eens gezien dat we bij Green Jump een uitgebreide selectie pannen hebben van het merk Netherton. Wat Netherton bijzonder maakt, is de combinatie van vakmanschap en milieubewustzijn. Elke pan wordt nog steeds op traditionele wijze gesponnen uit hoogwaardig zwart ijzer, een techniek die generaties lang is doorgegeven en zorgt voor een sterke, duurzame pan die jarenlang meegaat. In plaats van chemische coatings vertrouwt Netherton op natuurlijke behandeling met eetbare oliën om de pan in te branden, waardoor hij van nature anti-aanbak wordt en veilig is voor jou en/of voor je gezin. Het resultaat is een pan die niet alleen functioneel en robuust is, maar ook met respect voor mens en milieu is geproduceerd — een echte investering in kwaliteit én duurzaamheid.

De Netherton pan die goed uit de test kwam, heeft geen chemische coating die kapot kan gaan of bij hoge hitte kan lekken. Hij gaat lang mee: geen fragiele laag, geen oppervlakken die snel beschadigen. Het heeft goede prestaties: goede non-stick werking (door pan juist te gebruiken en te onderhouden) en een goede warmteverdeling. Netherton is transparant over de materialen: wat de samenstelling en de afwerking is. De Netherton Spun Iron Chef’s Pan voldeed precies aan alle criteria. Geen coating = geen zorgen over slecht gelijnde non-stick lagen of PFAS/PFOA. Spun zwart ijzer is robuust, wordt beter met gebruik; je moet hem wel goed inbranden of conditioneren (via olie etc.), maar daarna werkt hij steeds beter (merken wij hier in huis ook, pannenkoeken en spiegelei gaan ook goed!). Het gewicht is redelijk (niet extreem zwaar zoals enkele gietijzeren pannen), de hitteverdeling is goed en je kunt metalen spatels gebruiken zonder dat je je coating kapot maakt.

Keramisch, duurzaam, of gewoon marketing?
Dus, ja, ik dacht dat ik “goed bezig was” met mijn keramische koekenpan. Maar nu weet ik: het draait niet alleen om de term “keramisch” of “PFAS-vrij” op de doos. Het gaat om materiaal, transparantie, gebruiksadvies én duurzaamheid. En dit bewijst maar weer eens, geloof niet alles wat er gezegd wordt en prik door de marketingclaims heen en ga zelf op onderzoek uit, al zou je denken dat deze verantwoordelijkheid niet bij de consument zou moeten liggen.

Ten slotte, nog een handig lijstje voor jou hieronder om op te letten.

Waarom anti-aanbakpannen (zelfs “keramisch”) niet altijd de beste keuze zijn

• • Slijtage & beschadiging: coatings (PTFE, keramische, quasi-keramisch) slijten; zodra krasjes ontstaan, kan materiaal loslaten of kunnen er meer chemicaliën vrij komen.

• • Hoge temperatuur: veel coatings kunnen boven bepaalde temperaturen degraderen, wat leidt tot vrijgave van stoffen die je liever niet wilt in je eten. Sommige quasi-keramische coatings kunnen gaan lekken boven ~260 °C. 

• • Betrouwbaarheid / marketingclaims: “PFAS-vrij”, “nontoxic”, “ceramic” worden vaak gebruikt zonder dat consumenten de volledige materiaalsamenstelling of testuitslagen zien. Soms zijn de claims vaag, of vervangen sommige chemicaliën alleen PFAS door iets dat minder onderzocht is. 

• • Eco-impact & levensduur: coatings die niet lang meegaan moeten vervangen worden; pannen die constant opnieuw gekocht moeten worden zijn minder duurzaam. Bovendien het afval of de milieubelasting van coatingmaterialen kan hoog zijn.

Conclusie: Waar let je nu op als je veilig wilt koken?

• • Kies pannen zonder coating, zoals spin-of gietijzer of goede roestvrij staal / meerlagige (multi-ply) metalen pannen.

• • Als je wel coating wilt (voor gemak), kies voor merken die écht PFAS-vrij, transparant zijn in wat ze gebruiken, en let op testgegevens. Maar laten we eerlijk zijn, je kunt er een heuse studie aan wijden en even serieus; wie heeft de tijd daarvoor?

• • Let op gebruik: vermijd hoge temperaturen boven wat de fabrikant aangeeft, gebruik geen metalen spatels op delicatere lagen, reinig voorzichtig, droog goed, verbranden van olie etc.

• • Overweeg dit als investering: een goede pan die lang mee gaat en veilig is, is beter voor gezondheid én milieu dan goedkope, trendy pannen die snel kapot gaan.

Het bericht PFAS-vrije pannen: mijn ontdekkingstocht én waarom<br> anti-aanbakpannen niet zo onschuldig zijn als je denkt verscheen eerst op Green Jump's blog.

Hormoonverstoorders en de mogelijke effecten

Van meer dan 1800 chemicaliën gebruikt in materialen om voedsel op te slaan, te bereiden, te verpakken en te serveren is bekend dat ze met voedsel in contact komen. Veel van deze chemicaliën hebben eigenschappen waar bezorgdheid over is en anderen zijn nooit getest op hun toxiciteit. Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat blootstelling aan onder andere hormoonverstoorders via voedsel, verpakkingen en kookmaterialen negatieve effecten kan hebben op de gezondheid van kinderen, met name tijdens hun vroege ontwikkeling. Baby’s en jonge kinderen zijn bijzonder kwetsbaar voor o.a. hormoonverstoorders vanwege verschillende biologische- en ontwikkelingskenmerken die hen in een andere positie plaatst dan volwassenen. Ze ondergaan in hun vroege levensjaren een periode van extreem snelle groei en ontwikkeling, waarbij hun organen, hersenen en hormoonstelsel zich nog in een kwetsbare fase bevinden. Hormoonverstoorders kunnen de normale werking van dit ontwikkelingsproces verstoren, wat kan leiden tot langetermijneffecten zoals ontwikkelingsstoornissen, gedragsproblemen en verstoring van de voortplantingsgezondheid.

Wat kun je zelf doen voor je kleintje om inname van nare stoffen zoveel mogelijk te beperken?

Dit begint bij het inkopen, bereiden en bewaren van voeding in duurzame materialen zonder nare stoffen. Kijk eens kritisch naar de materialen die je gebruikt om voedsel te bereiden en te bewaren, ook voor jezelf. Hieronder een lijstje waar je aan zou kunnen denken:

• Allereerst natuurlijk de babyflessen. Hier is veel onderzoek naar gedaan en drinken uit glas is sowieso een betere keuze dan drinken uit plastic, lees er hier meer over. 
• Koop zoveel mogelijk verse en onverpakte voeding, indien mogelijk neem je eigen verpakkingen mee. Er zijn tegenwoordig al veel mogelijkheden om je eigen verpakking te laten vullen of in bulk te kopen. Koop je nootjes op de markt; vraag of ze het in je eigen meegebrachte verpakking doen.
• Vermijd zoveel mogelijk voedsel uit blik want de coating daarvan bevat bpa. Schadelijke stoffen lekken makkelijker in vloeistoffen en vetrijke voedingsmiddelen.
• Je blender of mixer; is deze van plastic, zoja check het plastic of kies voor een
  glazen kom.
• Check je snijplanken: de beste snijplank. Met hout en glas zit je altijd goed. 
• Drinkbekers: een recent onderzoek in opdracht van Stichting Tegengif gaf aan dat
  veel drinkbekers de schadelijke weekmaker DIBP te bevatten. Kies liever voor glas of RVS.
• Bestek en borden: het bordje en bestek van je kleintje gebruik je iedere dag. Denk
  eens aan materialen zoals RVS, emaille en kokosnoot of hout voor je bordjes.
  Deze materialen zijn veilig, sterk, milieuvriendelijk en bovendien ook nog eens goed schoon te maken. Een kinderbestek van RVS is een goede keuze.
• Materiaal om eten in te bewaren of op te warmen; vermijd plastic zoveel mogelijk.

Hormoonverstoorders in verpakkingen en kookmateriaal

• Bisfenol A of afgekort BPA is een chemische stof die vaak wordt aangetroffen in plastic en voedselverpakkingen, zoals blikjes en plastic flessen. Gelukkig zijn inmiddels de regels strenger geworden voor gebruik van BPA in verpakkingen voor voedsel. Zo is het niet meer te vinden in baby- en kinderproducten voor eten en drinken (dat was heel lang wel het geval!). Sinds 2011 is het verboden in babyflessen en sinds 2018 in drinkbekers en verpakkingen van voedsel bestemd voor baby’s en peuters tot 3 jaar. Sinds januari 2025 geldt een verbod vanuit de Europese Unie op het gebruik van Bisfenol A (BPA) in verpakkingsmaterialen van voedsel, zoals in (herbruikbare) plastic flessen en blikjes. Er geldt een overgangsperiode van 18 maanden. Dat betekent dat gedurende deze periode producten die aan de eerdere regelgeving voldeden nog in omloop kunnen zijn. 
• BPS (Bisfenol S) is een chemische stof die veel lijkt op BPA en werd of wordt vaak ingezet als vervanger van BPA. De wet geeft voor materialen die in contact komen met voedsel aan hoeveel BPS er maximaal mag vrijkomen. In de EU zijn wel veranderingen gaande om alle bisfenolen die hormoonverstorend kunnen werken, te verbannen uit materialen voor verpakking, maar ja…….geregeld is het nog niet helaas. Sowieso is het zoveel mogelijk vermijden van plastic aan te raden of kies voor de veilige opties.
• Ftalaten worden vaak gebruikt in plastic om flexibiliteit te geven, maar ze kunnen hormoonverstorend werken. 
• Perfluoralkylstoffen (PFAS) worden vaak gebruikt in waterafstotende en vetbestendige coatings, bijvoorbeeld op verpakkingen van fastfood. Deze stoffen zijn persistent in het milieu en kunnen zich ophopen in het lichaam. 
• Teflon is een coating die vaak wordt gebruikt voor antiaanbakpannen. Hoewel het product zelf niet direct schadelijk is, kan het, wanneer het wordt beschadigd, stoffen zoals PFOS vrijgeven, die de gezondheid kunnen schaden. 

Samengevat, kun je stoffen zoals Bisfenol A (BPA), Bisfenol S (BPS), ftalaten, PFAS en PFOS het beste vermijden bij contact met voeding.

Het effect van hormoonverstoorders en andere nare stoffen op de ontwikkeling van je kindje

De vroege kinderjaren zijn de fundamenten voor de rest van het leven, vroegtijdige blootstelling aan hormoonverstoorders kan zich manifesteren als chronische gezondheidsproblemen op latere leeftijd. De belangrijkste effecten op een rijtje: 

• Neurologische ontwikkeling: Het brein van een baby groeit en ontwikkelt zich snel, hormoonverstoorders kunnen de hersenontwikkeling beïnvloeden, wat kan resulteren in leer- en gedragsproblemen (Bron: Lancet Diabetes & Endocrinology, 2016).
• Kleinere lichaamsomvang: Kinderen hebben een veel kleiner lichaamsgewicht dan volwassenen, waardoor de concentratie van schadelijke stoffen in hun lichaam relatief hoger is. Dit betekent dat zelfs een lagere dosis van een schadelijke stof een grotere impact kan hebben.
• Snellere stofwisseling: Kinderen metaboliseren stoffen sneller dan volwassenen, wat betekent dat ze ook sneller schadelijke stoffen opnemen en afbreken. Deze verhoogde metabolische activiteit kan ervoor zorgen dat toxines sneller in hun systeem komen, vooral als het gaat om stoffen die hormonen nabootsen of verstoren.
• Immatuur immuunsysteem: Het immuunsysteem van jonge kinderen is nog in ontwikkeling en is daarom minder effectief in het verdedigen tegen schadelijke stoffen, zoals chemische stoffen en vervuilende stoffen in het milieu. Dit maakt hen kwetsbaarder voor de effecten van blootstelling aan toxines, die hun gezondheid kunnen ondermijnen en het risico op infecties kunnen verhogen.
• Hormonale gevoeligheid: Baby’s en jonge kinderen hebben een veel lager niveau van bepaalde hormonen zoals geslachtshormonen en schildklierhormonen, maar deze hormonen spelen wel een cruciale rol in de ontwikkeling van hun organen en systemen. Hormoonverstoorders kunnen de werking van deze hormonen verstoren, wat gevolgen kan hebben voor de groei, ontwikkeling en voortplanting op lange termijn. Residuen van pesticiden in voedsel kunnen hormoonverstorende effecten hebben volgens een studie gepubliceerd in Environmental Health Perspectives (2014). Blootstelling aan pesticiden in de vroege ontwikkeling van kinderen kan de kans op het ontwikkelen van aandoeningen zoals ADHD, autisme en andere ontwikkelingsstoornissen vergroten.
• Blootstelling in de baarmoeder:  De kwetsbaarheid van kinderen begint al vóór de geboorte. Blootstelling van de foetus aan hormoonverstoorders kan de hormonale balans verstoren, met mogelijk blijvende gevolgen voor de gezondheid van het kind, zoals een verhoogd risico op kanker, reproductieve aandoeningen of endocriene ziekten. Er is steeds meer bewijs dat blootstelling aan hormoonverstorende stoffen tijdens de zwangerschap kan leiden tot langetermijneffecten bij kinderen. Deze studie uit 2016, gepubliceerd in Environmental Health Perspectives, getiteld “Prenatal exposure to endocrine-disrupting chemicals and birth weight: A prospective cohort study” onderzoekt de effecten van prenatale blootstelling aan hormoonverstorende stoffen op het geboortegewicht, wat een indicator kan zijn voor latere gezondheidsproblemen zoals obesitas en metabole aandoeningen. 
• Inname via verschillende routes: Kinderen nemen stoffen op via meerdere routes die volwassenen minder gebruiken. Ze stoppen vaak voorwerpen in hun mond, zoals speelgoed of voorwerpen die besmet kunnen zijn met schadelijke stoffen. Daarnaast eten ze soms minder gevarieerd en soms ook meer bewerkte voedingsmiddelen (denk aan producten speciaal voor kinderen in de markt gezet), wat kan bijdragen aan een verhoogde inname van chemische stoffen uit voedselverpakkingen of -additieven.

Het is duidelijk dat hormoonverstoorders, die aanwezig kunnen zijn in voedsel, verpakkingen en kookmaterialen, potentieel negatieve effecten kunnen hebben op de gezondheid van jonge kinderen. De vroege blootstelling aan deze stoffen kan de ontwikkeling van hun hormoonstelsel, hersenen en immuunsysteem verstoren, met mogelijk blijvende gevolgen. Door kritisch te zijn in keuzes van materialen gebruikt in en voor verpakkingen en kookmaterialen, kun je de blootstelling aan deze stoffen zoveel mogelijk minimaliseren. Kortom, kijk waar je een duurzame switch kunt maken vrij van nare stoffen! 

Tip! Wil je meer lezen over dit onderwerp, kijk dan ook eens in onze Blog Categorie “Eten”. Hier vind je veel blogs die we over dit onderwerp hebben geschreven.

Dit blog is onderdeel van de blogserie “Een gezonde start voor je kindje” waarin we onderwerpen bespreken die te maken hebben met duurzaam en gezond opgroeien. In deze reeks hebben we nog meer interessante blogs voor je. Je vindt ze hier .

Het bericht Voedsel bereiden en bewaren voor je kleintje: duurzame materialen zonder hormoonverstoorders en andere nare stoffen verscheen eerst op Green Jump's blog.

Inmiddels heb ik er nog veel meer. Vijf trommeltjes geloof ik, in verschillende uitvoeringen. 1-, 2-, 3- en 4-vaks. Ook heb ik nog een glazen Life Factory fles aangeschaft, en glazen bakjes om voedsel in te bewaren en in te vriezen. Ook kocht ik een ijsjesmaker en nog veel meer. Kortom: ik heb daar een behoorlijke som geld aan besteed. Maar ik zie het zelf als investering in de aarde, de mensen die erop leven en uiteraard mijn kinderen.

Toen ik mijn vaatwasser onlangs uitruimde en mijn keukenkasten inpakte met deze spullen, waar ik altijd erg zuinig op ben, besefte ik mij dat ze onder de streep helemaal niet duurder zijn. De trommeltjes hebben we inmiddels al enkele jaren en zien er nog prima uit. Eigenlijk als nieuw, vooral de nieuwere versie van de Lunchbots. Bij de oudere versie is de verf eraf gegaan, doordat de dekseltjes per ongeluk in de vaatwasser belandden. Maar daaronder zit weer gewoon rvs, dus ze zien er prima uit. Ze gaan elke dag mee naar school, en ook met uitstapjes met ons gezin in de weekenden. Ondanks dagelijks gebruik zien de bakjes en ook de flessen er dus nog uit alsof ze nog jaren zullen meegaan, en dat zullen ze ook doen.

Plastic broodtrommels en bekers duurder

Dat was wel anders toen mijn kinderen nog de gebruikelijke plastic bakjes en bekers meekregen. Slechts een tientje per stuk, maar er gingen er al gauw twee stuk. Dus moesten er nieuwe worden gekocht. Verspillend, milieu-onvriendelijk, en duur. Want inmiddels had een lunchbakje me al het dubbele gekost. Ook de anti-lekbekers bleven de schooltasjes bevuilen, daar had ik na een tijd ook echt wel genoeg van. Een kind rent nou eenmaal met zo’n schooltas op z’n rug. Je kunt niet verwachten dat een kleuter zijn tas constant rechtop houdt om lekken te voorkomen. Dat zou mij niet eens lukken, eerlijk gezegd. Ik had daarvan inmiddels al drie goedkopere versies van uitgeprobeerd. Waarschijnlijk kostte me dit bij elkaar meer dan 1 Klean Kanteen fles.

Ik kies gewoon voor rvs broodtrommels en bekers

Kortom. Ik heb al jaren geen bakjes of flessen voor de lunch van mijn kinderen aan hoeven schaffen. Ze zullen tijdens de middelbare schooltijd ook nog volstaan. En ik sluit absoluut niet uit dat dezelfde later nog mee kunnen naar hun werk. Oersterk dat rvs. En ze zien er ook niet kinderachtig uit. Dus het is niet zo dat ze op een gegeven moment ‘niet meer cool’ zijn, zoals dat vaak gaat met pubers. Sterker nog, ik gebruik ze zelf ook. Dus als je het zo bekijkt heeft zo’n bakje je op jaarbasis amper iets gekost. Ook heb je de afvalberg niet vergroot op dat vlak. Maar hebben je kinderen wel hun lunch in een trommeltje zonder schadelijke stoffen kunnen meenemen.

Het bericht Is duurzaam ook altijd duurder? verscheen eerst op Green Jump's blog.

Melamine gevaarlijk?

In september 2008 was China wekenlang negatief in het nieuws omdat er melamine was aangetroffen in babyvoeding. Heel veel baby’s waren ziek en een aantal baby’s zijn zelfs overleden. In 2007 was er een schandaal in Amerika toen er melamine in katten- en hondenvoer werd aangetroffen.

Melamine en cyanuurzuur

Melamine is een chemische stof die onder andere wordt gebruikt voor het maken van plastic, pesticiden en meststoffen. Melamine zelf is niet zo giftig maar in combinatie met cyanuurzuur kan het ernstige leverproblemen veroorzaken, zoals bijvoorbeeld bij de katten en honden in Amerika en de baby’s in China. In een artikel in de Washington Post over melamine staat dit uitgebreid beschreven. De Amerikaanse voedsel & warenautoriteit (FDA) heeft aangegeven dat melamine in een bepaalde hoeveelheid onschadelijk is in voeding, maar dat er in babyvoeding geen melamine mag zitten.

Melamine en formaldehyde

Het materiaal van bijvoorbeeld kinderservies wordt vaak melamine genoemd maar het materiaal wordt gemaakt van de bouwstoffen melamine en formaldehyde. Aangezien formaldehyde troep is, gingen bij mij de alarmbellen af. Melamine mag niet in babyvoeding zitten en formaldehyde is ongezond voor iedereen.

Het National Toxicology Program in Amerika heeft in 2008 aangegeven dat er meer onderzoek nodig is naar de schadelijke effecten van melamine, zeker in combinatie met cyanuurzuur. 

Lekt er melamine?

Er zijn verschillende onderzoeken gedaan in 1986, 1990, 2005, and 2006 waaruit blijkt dat melamine, net als andere plasticsoorten, ingrediënten lekt, vooral bij warm en zuur voedsel. De studies geven wel aan dat de hoeveelheden die lekken veilig zijn zijn. Ik maak me dan wel zorgen over hoe veilig die lekkages zijn in combinatie met andere chemische stoffen die Lana binnenkrijgt en wat toch ook wel vaak voorkomt is dat ‘veilige hoeveelheden’ jaren later opeens worden aangepast.

Hoe kun je omgaan met melamine spulletjes?

Melamine servies zou ik zelf niet in de magnetron doen. Omdat een vaatwasser zo heet wordt zou ik die er niet voor gebruiken en ik zou zeker geen warm en zuur voedsel ervan eten.

Andere opties dan melamine

Mijn standpunt is eigenlijk altijd dat als er mogelijk risico is en dat risico is makkelijk te vermijden en/of er zijn alternatieven, dan kies ik ervoor om het risico niet te nemen.

De leuke melamine bordjes en bekers gaan dus aan mij voorbij. Maar gelukkig is er genoeg leuks in andere materialen te vinden.

Het bericht Melamine bordjes en bekertjes verscheen eerst op Green Jump's blog.

Er komt ook zeker een praktisch blog aan met tips over welke groente en welk fruit je het beste biologisch kunt kopen en welke ook in de niet-biologische variant veilig zijn. Eerst nu een blog over de achtergronden want die zijn best shockerend.

Wil de overheid dat burgers niet weten waar gif op zit?

De overheid test al jaren op resten van bestrijdingsmiddelen op groente en fruit. Deze gegevens werden tot een paar jaar geleden helemaal niet openbaar gemaakt.

Inmiddels zijn door de inspanningen van Milieudefensie, Natuur en Milieu en Goede Waar & Co met behulp van een groep burgers deze gegevens wel te vinden via Weet Wat je Eet.

Helaas is de wijze van openbaarmaken door de overheid heel onduidelijk en onoverzichtelijk. Kijk maar eens op de pagina van de Voedsel en Waren autoriteit over bestrijdingsmiddelen waar je de info (dus niet) kunt vinden. Overschrijdingen van gezondheidsnormen worden niet genoemd en overschrijding van wettelijke normen worden alleen genoemd als er meer dan 50% overschrijding is. Waarom?

Wettelijk mag meer dan dat gezond is (zeker voor kinderen)

De wettelijke norm, de MRL (Maximale Residue Limiet), staat voor de hoeveelheid gif die maximaal aangetroffen mag worden op een product.

Door de Wereld Gezondheidsorganisatie is de acute gezondheidsnorm vastgesteld. De ARfD (Acute Referentie Dosis), is de maximale dosis per kilo lichaamsgewicht die je als mens per dag mag binnenkrijgen. Als deze norm overschreden wordt, is de kans op gezondheidsschade aanwezig.

Kinderen lopen hierbij een een groter risico. Ze zijn gevoeliger voor de meeste chemicaliën, kinderen eten en drinken in verhouding tot hun lichaamsgewicht meer dan volwassenen en hebben vaak een eenzijdiger voedingspatroon (‘ik lust alleen maar appels en bananen…” bijvoorbeeld).

De wettelijke normen zijn een stuk minder streng dan de acute gezondheidsnormen en dat is zorgwekkend. Als je toch weet dat iets ongezond is, dan verbied je dat toch?

Handel belangrijker dan overschrijding gezondheidsnormen

De organisaties achter Weet Wat Je Eet hebben in februari 2008 een brief gestuurd naar de Minister van Volksgezondheid de heer Klink over de overschrijding van de gezondheidsnormen.

In de tweede brief die ze gestuurd hebben, staat ook een deel van de reactie van het Ministerie van Volksgezondheid. Er wordt niets gedaan aan de overschrijdingen. Er wordt erkend dat het bekend is dat het gebeurt maar dit leidt volgens het Ministerie niet tot onaanvaardbare risico’s. De reden om er niets aan te doen is dat  “hierdoor handelsbelemmeringen ontstaan tussen de EU-lidstaten” en “het ook zou resulteren in onduidelijkheid bij telers en handelaren”.

Gezondheidsschade bij jouw kind door het eten van druiven?

Voor mij is dit onbegrijpelijk! Het klopt dat het aantal geteste producten met acuut gezondheidsrisico voor kinderen onder de vijf jaar in de afgelopen drie jaar misschien niet zo hoog is (85 geteste producten).

Maar ten eerste wordt niet alles getest en zijn het er dus in de praktijk veel meer en ten tweede: het zal jouw kind maar zijn wat gezondheidsschade oploopt door een tros druiven!

Praktische adviezen

Je kunt zelf controleren welke fruit- of groentesoort schoon is. Afgelopen week hebben Milieudefensie, Natuur & Milieu en Goede Waar & Co de resultaten uit 2008 bekend gemaakt. Per fruitsoort  en groentesoort en per supermarkt kun je de resultaten bekijken. Deze informatie komt voort uit onderzoek van de Voedsel en Waren Autoriteit en is te vinden op de website van Weet Wat Je Eet.

Meer wetenschappelijke inzichten

Inkrimping bestrijdingsmiddelengebruik voor gezonder leven

Het bericht Gif op groente en fruit verscheen eerst op Green Jump's blog.

Ik probeer Lana (bijna 4 jaar)  af en toe uit te leggen waarom geen vlees of biologisch vlees voordelen heeft.

Als je één dag per week geen vlees eet

Lana vraagt eigenlijk nooit om vlees. Als we boodschappen doen dan zeg ik wel eens tegen haar: ‘vandaag eten we geen vlees, dan blijft onze wereld weer een beetje schoner, want om vlees te maken wordt heel veel rommel gemaakt’.

Het Instituut voor Milieuvraagstukken heeft het uitgezocht. Als de Nederlandse bevolking 1 dag per week geen vlees eet dan:

• bespaart dit net zoveel CO2 als wanneer er 1 miljoen auto’s van de weg worden gehaald;
• bespaart dit twee keer zoveel broeikasgassen als wanneer alle gloeilampen vervangen worden door spaarlampen;
• voldoen we in één klap aan de doelstellingen van het kabinet voor huishoudens in 2010

Dierenleed

Lana is gek op dieren dus op enigzins lichtvoetige wijze probeer ik haar wat bij te brengen over waarom biologisch vlees of geen vlees beter is voor de dieren.

Ik hou het er in z’n algemeenheid maar op dat de dieren meer ruimte hebben en ook ‘biologisch’ eten krijgen.

Het effect van vlees op het milieu en het klimaat

Ik ga natuurlijk bij Lana nog niet zo diep maar wat ik zelf erg belangrijk vind, is dat de bioindustrie echt een blijvend negatief effect heeft op onze omgeving.

In de Nederlandse bioindustrie wordt jaarlijks 69 miljard kilo mest geproduceerd. De ammoniak en fosfaat uit de mest vervuilen onze Nederlandse bodem en ons grondwater, zorgen voor zure regen en zijn verantwoordelijk voor het verdwijnen van planten, vissen en insecten.

De bioindustrie heeft een grotere invloed op het klimaat dan alle auto’s en vliegtuigen bij elkaar. Door verwarming en verlichting van stallen, het binnenslepen van veevoer uit andere landen, het vervoer van dieren en de verwerking in de fabrieken produceert de bioindustrie veel CO2.

Ter illustratie: één koe produceert per jaar net zoveel broeikasgassen als een auto die anderhalf keer de aarde rondrijdt.

Soja en vlees

In Zuid-Amerika worden dagelijks kilometers bos en savanne gekapt om soja te planten voor veevoer. De soja wordt geplant en wordt bespoten met bestrijdingsmiddelen. Alles gaat dood, alleen de soja kan tegen het bestrijdingsmiddel. Hierna is de grond nergens anders meer bruikbaar voor.

Nederland is de tweede grootste importeur van deze soja. In andere landen is meer dan 10.000 vierkante kilometer landbouwgrond in gebruik om onze dieren te voeden.

Dus één dag per week geen vlees

Daarmee draag je al onwijs veel bij! Binnenkort nog een aanvullend blog over de gezondheidsnadelen van niet-biologisch vlees.

Het bericht Als je één dag per week geen vlees eet…. verscheen eerst op Green Jump's blog.

Het is vanaf september in ieder geval in de regelgeving vastgelegd dat er geen gezondheidsrisico meer voor kinderen mag zijn.

De website Weet Wat je Eet publiceert jaarlijks de resultaten van onderzoek dat de Voedsel en Waren autoriteit doet bij supermarkten. In dit onderzoek wordt gemeten hoeveel gif er aanwezig is op groente en fruit.

De resultaten over 2008 worden voor de zomer gepubliceerd.

In de afgelopen jaren waren er altijd behoorlijk wat wettelijke overschrijdingen en overschrijdingen die een acuut gevaar opleverden voor kinderen. Ik ben benieuwd of deze overschrijdingen in de praktijk minder zijn geworden na 1 september 2008. 

Het bericht Pesticiden: nu ook kinderen veilig? verscheen eerst op Green Jump's blog.

Tegelijkertijd praat ik regelmatig met ouders die heel graag hun gezin zo min mogelijk in aanraking willen laten komen met pesticiden maar voor wie het lastig is om binnen hun budget 100% biologisch te eten. Daarom een aantal tips voor groente & fruit die ook veilig zijn als ze niet-biologisch zijn.  

Avocado

Avocado heeft een dikke schil. De schil beschermt de vrucht tegen de pesticiden die van buiten komen. Het is altijd wel nuttig om de avocado toch goed te wassen voordat je de avocado opensnijdt zodat er geen stoffen van de schil op de vrucht komen. 

Kiwi

De schil van de kiwi beschermt de vrucht tegen pesticiden. Ook wel weer even wassen. 

Ananas

Ananas heeft een stevige, dikke schil waar geen pesticiden doorheen komen. Wel even wassen voor het opensnijden. 

Mango

Ook voor mango geldt dat de dikke schil de vrucht beschermt tegen pesticide. Ook de mango eerst wassen voordat je de mango opensnijdt. 

Papaya

De schil van de papaya houdt de pesticiden tegen. Wel wassen voordat je de papaya gaat eten. 

Watermeloen

De schil van de watermeloen fungeert als een schild tegen pesticiden. De schil is zo dik dat er niets doorheen komt. 

Broccoli

Broccoli groeit zonder al te veel pesticiden omdat er weinig ziekten en insecten zijn die een gevaar vormen voor de broccoli. 

Asperge

Asperges zijn minder gevoelig voor ziekten en insecten waardoor er minder pesticiden nodig zijn voor de groei van asperges. 

Erwten

Volgens internationaal onderzoek zijn erwten één van de meest veilige groenten om te eten. Er wordt de minste hoeveelheid pesticiden op aangetroffen. 

Ui

Uien zijn niet zo gevoelig voor ziekten en insecten en worden daarom ook minder besproeid met pesticiden. 

Kool

Kool bevat weinig pesticiden omdat er maar weinig pesticiden nodig zijn om kool te laten groeien. 

Aubergine

Net als bij erwten blijkt uit internationaal onderzoek dat aubergines één van de minst vervuilde groenten zijn. Waarschijnlijk komt dit door de dikke schil. Edit 17-7-2009: uit onderzoek blijkt dat in 2008 in Nederland Aubergine één van de meest vervuilde groentes is. Dit wijkt dus af van de internationale onderzoeken.

Het bericht 12 producten: niet biologisch, wel veilig verscheen eerst op Green Jump's blog.

Het bericht Biologisch eten juist voor kinderen extra belangrijk verscheen eerst op Green Jump's blog.