Groen Begin: Duurzaam (moes)tuinieren zonder chemie

Een moestuin – ook wel voedingstuin of keukentuin genoemd – is een fijne manier om zelf groenten, fruit en kruiden te kweken, gewoon in je eigen achtertuin. Je kunt er zelfs keukenafvalwater voor hergebruiken, wat het extra duurzaam maakt. Het grootste voordeel? Je oogst verse, onbespoten producten boordevol voedingsstoffen, direct uit je eigen tuin. Maar hoe houd je je tuin gezond zonder schadelijke pesticiden?

Tuinplanten vol pesticiden

Steeds vaker blijken tuinplanten uit tuincentra vol te zitten met pesticiden die schadelijk zijn voor insecten. Uit onderzoek van het BNNVARA-programma Kassa bleek dat er 27 soorten pesticiden in en op voorjaarsbloeiers zaten, gekocht bij onder andere Welkoop, Intratuin en Praxis. Hoewel geen verboden middelen werden aangetroffen, zijn de gebruikte stoffen nog steeds schadelijk voor het milieu. Het is moeilijk te zeggen hoe lang pesticiden op tuinplanten schadelijk blijven, aangezien kwekers niet verplicht zijn om gebruikte middelen te vermelden. Een oplossing is om niet-biologische planten flink terug te snoeien zoals in dit artikel van Sprinkler’s wordt omschreven, zodat ze minder of geen pesticiden meer bevatten. Daarnaast is het aan te raden om biologische planten te kopen, die zonder chemische bestrijdingsmiddelen zijn gekweekt en beter zijn voor het milieu. Met deze bloemzaadjes zit je in ieder geval goed: Blossombs Biologische Bloemzaden.

En hoe zit dit dan met moestuinplanten!?

Ook op moestuinplanten kunnen pesticiden zitten, vooral als ze afkomstig zijn uit tuincentra of niet biologisch gekweekt zijn. Vaak zijn deze behandeld met chemische bestrijdingsmiddelen om ze er gezond uit te laten zien en plagen tegen te gaan. Die middelen blijven vaak lang op of in de plant aanwezig en zijn niet alleen schadelijk voor insecten, maar ook voor nuttige micro-organismen in de bodem. Zeker zijn van moestuinplanten zonder schadelijke stoffen? Kies dan voor biologische zaden of planten zoals deze of kweek ze zelf op vanaf zaad. Zo weet je precies wat je in je tuin (en uiteindelijk op je bord) krijgt. 

Goed nieuws! Er zijn tal van natuurlijke en diervriendelijke manieren om je moestuin gezond te houden. Hier zijn enkele tips:

1. Slakken natuurlijk bestrijden. Slakken kunnen flinke schade aanrichten in de moestuin. In plaats van chemische middelen te gebruiken, kun je natuurlijke barrières creëren:

• Eierschalen: Versnipper de eierschalen en strooi ze rondom je planten. De scherpe randen houden slakken op afstand.
• Koffiedik: Slakken houden niet van de geur van koffie. Strooi koffiedik rondom je planten; het werkt als een afschrikmiddel en voegt ook voedingsstoffen toe aan je bodem.
• Houtas: Fijn as uit de haard of houtkachel heeft een fijne structuur die slakken niet prettig vinden. Het werkt als barrière en is ook voedzaam voor je planten. Het gaat dan wel om as van schoon, natuurlijk/onbehandeld hout en gebruik in kleine hoeveelheden.

Bij GreenJump hebben wij de handige Wool Pots. Dit zijn plantenpotjes gemaakt van ‘onbeminde’ schapenwol, die anders verbrand wordt. Ze zijn biologisch afbreekbaar en een milieuvriendelijk en duurzaam alternatief voor plastic plantenpotten. De potjes zijn van rauw gewassen wol. Ideaal om moestuinplantjes op te kweken en met wollen potje in de moestuin te poten. Laat een randje wol uitsteken om slakken tegen te houden.

2. Onkruid natuurlijk beheersen. Onkruid kan snel de overhand krijgen, maar er zijn natuurlijke manieren om het te beheersen:

• Mulchen: dit is een eenvoudige én effectieve manier om je moestuin te verzorgen. Je legt hierbij een laag natuurlijk materiaal – zoals houtsnippers, bladeren of stro – op de aarde rond je planten. Deze ‘deken’ beschermt de bodem tegen uitdroging, onderdrukt onkruid en voedt de grond na verloop van tijd. Zo help je de natuur een handje, en creëer je een gezonde, levendige tuinbodem. 
• Handmatig wieden: Wied regelmatig om te voorkomen dat onkruid zich verspreidt. Het is arbeidsintensief, maar effectief.

3. Planten groeien met natuurlijke voeding. Gezonde planten zijn beter bestand tegen plagen. Voed ze op natuurlijke wijze:

• Compost: Gebruik zelfgemaakte compost om de bodem te verrijken met voedingsstoffen.
• Groene Bemesters: Planten zoals klaver kunnen de bodem verrijken met stikstof. Al kleven er ook weer nadelen aan. Klaver kan namelijk ook slakken aantrekken, sommige klaversoorten (zoals witte klaver) kunnen zich agressief uitzaaien en lastig te verwijderen zijn als je ze niet onderwerkt op tijd. Ook kan het in vruchtwisselingsschema’s lastig zijn om klaver in te passen, vooral als je al veel vlinderbloemigen teelt (zoals bonen of erwten). Eerst goed bekijken wat jouw situatie is en inlezen is het devies.
• Natuurlijke Meststoffen: Gebruik meststoffen op basis van algen of zeewier voor een gezonde groei.

Bij GreenJump hebben wij ook de ORO wolkorrel. Dit is natuurlijke plantenvoeding gemaakt van 100% schapenwol van Nederlandse schapen zonder toevoeging van andere stoffen en gecertificeerd biologisch. De korrels zuigen zich vol met water en zetten uit als ze in de bodem zijn verwerkt. De wolkorrels hebben een vochtvasthoudend vermogen en geven het vocht ook weer langzaam af. Daardoor hoef je minder vaak water te geven. De meststoffen uit de wol komen langzaam vrij uit de wolkorrels. Hierdoor spoelen er bijna geen meststoffen uit in de bodem, heeft de plant lang profijt van de wolkorrels en heb je een langdurig werkende mest voor de planten.

4. Natuurlijke plaagbestrijding met behulp van biodiversiteit. Maak gebruik van nuttige insecten en dieren. In een gezonde moestuin leven allerlei kleine helpers die plagen op een natuurlijke manier onder controle houden:

• Lokkende bloemen: Planten zoals goudsbloem, afrikaantje en dille trekken nuttige insecten aan, zoals lieveheersbeestjes (eten bladluizen) en zweefvliegen (larven eten veel plagen).
• Nestkastjes en schuilplekken: Vogels, egels en padden zijn natuurlijke vijanden van insecten en slakken. Maak je tuin gastvrij met een insectenhotel, nestkastjes of een takkenril.
• Companion planting (combinatieteelt): Combineer planten die elkaar beschermen, zoals: Basilicum bij tomaten (houdt vliegen en muggen weg), uien naast wortels (verjaagt wortelvlieg), bonen en maïs (bonen fixeren stikstof, maïs biedt steun).

5. Bodemleven stimuleren en behouden. Een gezonde bodem is de basis van een gezonde moestuin. Stimuleer het bodemleven:

• Geen of minimale grondbewerking (no-dig methode): Door de bodem zo min mogelijk om te spitten, verstoor je het bodemleven niet. Organisch materiaal voeg je toe bovenop.
• Wormen bevorderen: Ze verbeteren de structuur en vruchtbaarheid van de bodem. Voeg organisch materiaal toe (zoals compost en bladeren), waar wormen van houden.
• Gebruik van bladaarde: Een mix van verteerde bladeren die rijk is aan humus en microleven.

6. Water op een slimme en milieuvriendelijke manier gebruiken. Water is essentieel, maar ga er duurzaam mee om:

• Regenwater opvangen: Installeer een regenton en geef water met opgevangen regenwater.
• Water geven in de ochtend: Zo verdampt er minder en voorkom je schimmels die bij avondvochtigheid kunnen ontstaan.
• Gebruik van oya’s (kleipotten): Een slimme en zuinige manier om water af te geven aan plantenwortels.

7. Schimmels en ziektes op natuurlijke wijze voorkomen

• Knoflook- of brandnetelthee: Trek een thee van knoflook of brandnetel om planten te versterken en schimmelvorming te verminderen.
• Luchten van planten: Zorg voor voldoende ruimte tussen planten, zodat lucht goed kan circuleren en schimmelgroei minder kans krijgt.
• Sterke zaadselectie: Gebruik (non-GMO / niet genetisch gemodificeerde) resistente en inheemse rassen die van nature beter bestand zijn tegen ziekten.

8. Zaaien en oogsten volgens de natuur

• Diverse bloeiperiodes: Zorg voor een continue bloei om bestuivers en nuttige insecten het hele seizoen door te ondersteunen.

Door deze natuurlijke methoden toe te passen, draag je bij aan een gezondere moestuin en een beter milieu. Het is een stap richting een duurzamer leven. Moestuinieren heeft ontzettend veel voordelen – voor je gezondheid, je portemonnee én de planeet: 

1. Gezonde, verse oogst: Je eet wat je zelf kweekt – en dat betekent: supervers, onbespoten en vol voedingsstoffen. Groenten uit eigen tuin smaken vaak beter en bevatten meer vitamines dan supermarktvarianten die al dagen onderweg zijn.

2. Duurzaam en milieuvriendelijk: door lokaal te telen, vermijd je voedselkilometers, plastic verpakkingen en verspilling. Je hergebruikt vaak keukenafval (denk aan compost of koffiedik) en je leert op een natuurlijke manier omgaan met plagen en bodemzorg. Met deze handige zaaibakjes weet je zeker dat er geen microplastic in je aarde terechtkomt. De zaaibakjes zijn gemaakt van fairtrade FSC-gecertificeerd natuurlijk rubber. Dankzij de flexibiliteit van het rubber kunnen zaailingen eenvoudig en voorzichtig worden losgemaakt met een klein beetje druk, zonder de wortels te beschadigen voor verplanten.

3. Goed voor biodiversiteit: In een gevarieerde moestuin is plek voor bijen, vlinders en andere nuttige insecten. Zeker als je kiest voor biologische zaden en geen pesticiden gebruikt, help je de natuur herstellen.

4. Lichaamsbeweging en ontspanning: Tuinieren houdt je in beweging en vermindert stress. Het werken met je handen in de aarde is rustgevend en het zien groeien van je planten kan ook veel voldoening geven.

5. Leerzaam en verbindend: Moestuinieren is een mooie manier om kinderen te leren waar hun eten vandaan komt. Samen zaaien, oogsten en koken versterkt het contact met de natuur – en met elkaar.

6. Bespaar op je boodschappen: Zelf gekweekte groenten en kruiden schelen in kosten, zeker als je slim omgaat met zaden, stekken en seizoensgroenten.

Kortom: moestuinieren is goed voor mens, dier en aarde. Een kleine tuin, balkon of zelfs vensterbank is al genoeg om te beginnen. Dus, hup die tuinhandschoenen aan of lekker woelen met je blote handen in de aarde en aan de slag met je moestuin met deze natuurlijke tips!