Hormoonverstorende stoffen. Er komen regelmatig verhalen voorbij dat deze ongezond zijn voor onze kinderen. Maar wat zijn het nou? Als je vertelt dat bananen ongezond zijn is het makkelijk voor ouders om te zeggen: ok, die geven we ze niet meer. Het is duidelijk, je kunt je er een beeld van vormen. Maar bij hormoonverstorende stoffen is het lastiger. Daarom is het goed om eens uit te zoeken wat dit nou precies zijn, wat er nou zo gevaarlijk aan is en, heel belangrijk, waar deze stoffen in zitten.
Wat zijn hormoonverstorende stoffen?
Hormoonverstorende stoffen worden in het Engels Endocrine Disrupting Chemicals genoemd, oftewel EDC’s. Het is een lichaamsvreemde stof die de functies van het hormonale systeem verstoort. De stof werkt als hormoon of blokkeert juist de functie ervan. Bekende voorbeelden van deze stoffen zijn: bisphenol A, oftewel BPA, ftalaten (weekmakers) en parabenen. Er zijn echter nog veel meer hormoonverstorende stoffen.
Waarom zijn hormoonverstorende stoffen gevaarlijk?
Er zijn meer en meer aanwijzingen dat deze stoffen tot blijvende gezondheidsschade leiden. De meeste kans om hierdoor schade op te lopen, is van de zwangerschap (foetale ontwikkeling) tot aan de puberteit. Een verstoring in het hormoonsysteem kan verschillende effecten hebben. Bijvoorbeeld op de ontwikkeling van het lichaam, vruchtbaarheid, het immuunsysteem of bij het ontstaan van kanker. Ook lijkt het een rol te spelen bij verschillende neurologische stoornissen zoals ADHD en autisme, diabetes, stofwisselingziekten en obesitas. Zelfs als er niet direct sprake is van schade, kan het op latere leeftijd leiden tot schade in de ontwikkeling.
Zembla: gevolgen van hormoonverstorende stoffen
Zembla besteedde in juni 2015 aandacht aan de gevolgen van hormoonverstorende stoffen. Hier kwam naar voren dat internationale wetenschappers onder leiding van kinderarts Leonardo Trasande, onderzochten dat dit voor Nederland onder andere de volgende aanwijsbare gevolgen heeft:
- 280 extra gevallen van zaadbalkanker per jaar
- 7.000 sterfgevallen van mannen tussen 55-64 jaar door weekmakers
- 1.500 gevallen van obesitas bij kinderen door blootstelling aan bisphenol A
Vervolgens is een berekening gemaakt met de zorgkosten die dit met zich meebrengt. Helaas zijn maar 5% van de chemische stoffen die als hormoonverstorend worden gekenmerkt onderzocht en is de focus vervolgens gelegd op de kosten. Maar dergelijke conclusies tonen aan dat deze stoffen alles behalve ongevaarlijk zijn. De werkelijke omvang van de schade is dus (nog) niet in kaart gebracht.
Hoe komen we in aanraking met endocrine disruptors?
Dagelijks komen we in contact met deze stoffen. Ook zwangere vrouwen en kleine kinderen dus. Ze zitten in voeding, plastic en verpakkingsafval, verzorgingsproducten en cosmetica, bespoten groente en fruit en blik. Andere voorbeelden zijn bestrijdingsmiddelen, weekmakers, vlamvertragers. In het geval van verpakkingsmateriaal kan de stof in het voedsel terechtkomen.
Hoe kan het dan dat deze producten nog gewoon verkrijgbaar zijn?
Als het echt niet goed zou zijn, dan zou het toch niet in de winkel liggen? Dat zou je denken ja, en dat zou vooral ook heel wenselijk zijn. In 2013 toonde Zembla aan dat de risico’s van hormoonverstorende stoffen niet bekend zijn bij zwangere vrouwen, zij worden in Nederland niet voorgelicht. Dit gebeurt wel in Denemarken, de overheid heeft daar deze taak op zich genomen. Na de uitzending zei de minister te gaan kijken of de informatie aan zwangere vrouwen toereikend is, maar er gebeurde niets.
Hormoonverstoorders uit alle producten halen, dat zou enorm veel geld kosten, miljarden. Wetenschappers stellen dat het allemaal draait om de economische belangen van de industrie. Om die reden zijn artsen en toxicologen nu bezig met het aantonen wat de gevolgen van deze schade door hormoonverstorende stoffen kost. De Europese Commissie lijkt pogingen te doen om wetgeving rondom hormoonverstoorders vorm te geven, maar de industrie probeert tegelijkertijd dit proces te vertragen. Er is nu dus nog geen enkele wetgeving omtrent deze stoffen. Wel werden er na de Zembla-uitzending kamervragen gesteld.
Hoe vermijd je (een groot deel van) hormoonverstorende stoffen?
- Eet geen bespoten groente en fruit, kies liefst zoveel mogelijk voor biologisch, zeker als je zwanger bent of jonge kinderen hebt.
- Let goed op het verpakkingsmateriaal. Bewaar voedsel niet in plastic maar gebruik glas of rvs en verhit geen voedsel in plastic.
- Let op (biologische) keurmerken bij voeding, verzorgingsproducten, kleding en schoonmaakmiddelen. Zorg in ieder geval dat de verzorgingsproducten van je kinderen bijvoorbeeld biologisch zijn, zoveel gebruik je daar niet van dus blijven de kosten ook binnen de perken.
- Vermijd Teflon en kijk kritisch naar de producten waarmee je kookt.
Lees meer over dit onderwerp op de website van Zembla en WECF.