Auw! Een gaatje

Door een combinatie van etensresten en speeksel ontstaat er op je tanden tandplak, een plakkerig, kleurloos laagje. Bacteriën in deze tandplak zijn dol op koolhydraatrijk voedsel. Ze zetten de suikers om in zuren en daardoor ontstaat er elke keer dat je iets eet of drinkt een zuuraanval op je tanden en kiezen. Juist deze zuuraanvallen tasten je tandglazuur aan, waardoor cariës, ofwel gaatjes, kunnen ontstaan.

Een goede mondgezondheid

Die krijg je door te letten op wat je eet en drinkt en hoe vaak je dat doet. Maar ook door te flossen én door goed te poetsen met een geschikte tandpasta om tandplak te verwijderen. En qua tandpasta’s is er inmiddels aardig wat keuze. Zo bestaan er tandpasta’s met fluoride, zonder fluoride, met xylitol, zonder xylitol…en natuurlijk tandpasta’s waarin fluoride en xylitol met elkaar gecombineerd worden.

Fluoride, het wondermiddel tegen cariës?

Fluoride is een natuurlijk mineraal, dat het tandglazuur harder maakt en daarmee beter bestand tegen zuuraanvallen. Zo helpt het cariës voorkomen. Het wordt daarom wereldwijd geadviseerd in de strijd tegen gaatjes. In sommige landen, zoals de Verenigde Staten, Australië en delen van Engeland, wordt zelfs het drinkwater gefluoriseerd. In Nederland is dat sinds 1976 niet meer toegestaan. Want hoewel fluoride na jaren en jaren van onderzoeken effectief lijkt te zijn tegen cariës, heeft het in de loop der tijd ook een slechtere naam gekregen. Hoe zit dat?

De andere kant van de fluoride-medaille

De inname van fluoride kan namelijk bijwerkingen hebben, van mild tot ernstig. Een acute fluoride vergiftiging kan bijvoorbeeld leiden tot misselijkheid, overgeven, coma of in hele ernstige gevallen zelfs fataal aflopen. Gelukkig komt een acute fluoride overdosis vrijwel nooit voor, een hele tube tandpasta neemt je kind immers niet zo snel in.

Maar neem je gedurende langere tijd te hoge concentraties fluoride in? Dan kunnen er wel chronische effecten optreden. Voorbeelden daarvan zijn fluorose, botontkalking en vergroeiing van het bot. Deze bijwerkingen komen vooral voor in landen met gefluoriseerd drinkwater, vanwege de grote inname van fluoride aldaar.

Hoe herken je fluorose?

‘Dental’ fluorose zijn witte of bruine vlekjes op de volwassen tanden, die eigenlijk vooral ontsierend zijn. Deze ontwikkelingsstoornis kan enkel ontstaan tijdens de tandontwikkeling. Eenmaal doorgebroken volwassen tanden kunnen geen fluorose meer ontwikkelen. De aandoening varieert van zeer mild (witte vlekjes) tot ernstig (bruine vlekken) en de ernst ervan kan ook weer afnemen tijdens het volwassen worden. In Nederland komen soms milde vormen van fluorose voor, die voornamelijk het gevolg zijn van onjuist gebruik van fluoride tabletten of het doorslikken van te veel tandpasta.

Xylitol, het alternatief voor fluoride?

Lang leek xylitol de aangewezen kandidaat om fluoride te vervangen. Een natuurlijke zoetstof, eenvoudig toe te voegen aan kauwgom of snoepjes, met hooguit milde bijwerkingen als diarree en buikkrampen bij overmatig gebruik. Klinkt als een goed alternatief, toch? Helaas is de werkzaamheid van xylitol nog altijd niet onomstotelijk vastgelegd. Recent onderzoek laat weliswaar zien dat xylitol kauwgom een verminderend effect kan hebben op tandplak, maar er zijn nog geen overtuigende bewijzen dat xylitol fluoride kan vervangen. Xylitol lijkt op dit moment vooral geschikt als goede aanvulling op het gebied van mondverzorging. We hopen dat hier in de toekomst meer duidelijk over wordt.

Welke tandpasta kies jij?

De WHO is er heel duidelijk over: poetsen met een fluoridehoudende tandpasta is onze beste selfcare optie in de preventie van cariës. Maar we begrijpen dat je terughoudend kan zijn om voor fluoride te kiezen, vooral als je kindje moeite heeft tandpasta uit te spugen. Zelf hebben we inmiddels ervaren dat juist voor de kinderen fluoride van belang kan zijn bij het voorkomen van gaatjes. En dat de noodzaak bij volwassenen nogal eens kan verschillen.

Bij Green Jump vinden we dat een goede mondgezondheid van groot belang is. En vooral dat ieder voor zich moet kunnen beslissen welke producten daarbij passen. Daarom vind je in ons assortiment vanaf nu ook tandpasta mét fluoride. Maar! Natuurlijk zijn ook dit producten met de kwaliteit die je van ons verwacht: fijne tandpasta’s voorzien van een natuurcosmetica keurmerk. Zodat je weet dat het met de ingrediënten, werkomstandigheden en verpakking goed zit.

Wat je ook kiest: Poetsen, poetsen, poetsen!

Goed poetsen is het advies, welke tandpasta je ook kiest. En begin met poetsen zodra de eerste tandjes doorkomen. Leer je kindje ook om de tandpasta niet door te slikken. Gebruik je een tandpasta met fluoride? Zolang kindjes niet goed kunnen spugen gebruik je een peutertandpasta. Deze heeft namelijk een lagere concentratie fluoride (aangegeven in ppm – parts per million). Je hoeft dan ook niet direct in paniek te raken, mochten ze deze tandpasta toch een keer doorslikken. En houd je bij het poetsen aan deze voorschriften:

– Gebruik, zodra de eerste tandjes doorkomen, een rijstkorreltje peutertandpasta met 500-750 ppm fluoride

– Vanaf 5 jaar gebruik je een erwtje tandpasta per poetsbeurt met 1000 – 1500 ppm fluoride

– Vraag eventueel advies aan je tandarts of mondhygiënist voor de beste poetstechniek.

Natuurlijk kiezen toch heel veel mensen gewoon voor fluoridetandpasta en daarom willen we graag weten wat daarin dan de keuze is.  Ook in kindertandpasta’s zit fluoride. Natuurlijk wel in aangepaste hoeveelheden. Omdat we nieuwsgierig waren of er tussen de verschillende fluoridetandpasta’s veel verschil zit besloten we dit te onderzoeken.

Onderzoek naar kindertandpasta’s

We selecteerden tien verschillende tandpasta’s van vijf verschillende merken. Per merk kozen we voor een tandpasta voor baby’s en peuters, globaal van 0 tot 5 jaar. De hoeveelheid fluoride in deze tandpasta’s is 500 ppm (parts per million). En ook voor een tandpasta voor kleuters en grotere kinderen die al aan het wisselen zijn, en dus tussen 5 en 12 jaar zijn . De hoeveelheid fluoride in deze tandpasta’s varieert van 1000 ppm tot 1450 ppm. De tandpasta’s zijn van de bekende A-merken: Aquafresh (GlaxoSmithKline), Elmex (Gaba Benelux), Oral-B (Procter & Gamble) en Prodent en Zendium (beide Unilever).

Bis-(hydroxyethyl)amino-wat?

Wat in opvalt is dat het ene merk transparanter is met betrekking de ingedriënten dan het andere merk. Zendium plaatst als enige een ingrediëntenlijst online. Elmex heeft één specifiek ingrediënt waar we niets over kunnen terugvinden. Namelijk bis-(hydroxyethyl)amino-propyl-N-hydroxy-ethyl-octadecylamine-dihydrofluoride. Na een paar keer gemaild te hebben krijgen we hier wat informatie over toegestuurd. Het ingrediënt-met-de-moeilijke-naam is aminfluoride.

Verschillende fluorides

Inmiddels is één ding duidelijk. Er is niet één soort fluoride, maar er zijn heel veel verschillende. Fluoride is een product dat ontstaat uit reacties tussen fluorionen. Fluor (F) behoort tot de groep van halogenen (kennen jullie de periodieke tabel nog?). Je ziet dus ook verschillende namen bij de ingrediënten, zoals natrium- of sodiumfluoride en aminfluoride. En Elmex heeft dus Aminfluoride. In de ingrediëntenlijst staat dit vermeld als Olaflur.

Wat zit er in tandpasta?

In totaal vonden we 51 ingrediënten. De tandpasta’s met de minste ingrediënten zijn Oral-B Stages 3 (5-7 jaar) en Elmex junior (5-12), met ieder 11 bestanddelen. Zendium (5-12 jaar) heeft er maar liefst 20! Gemiddeld zitten er ongeveer 14 ingrediënten per tandpasta. Waaronder, naast fluoride, schuurmiddel, een schuimmiddel, een verdikker, een smaakje, zoetstof (saccharine en/of xylitol) en kleurstof. Daarbij aangevuld met verdunningsmiddel, oplosmiddel, conserveermiddel en een emulgator (een vermenger).

Parabenen en sodium lauryl sulfate

In een aantal tandpasta’s troffen we parabenen aan. Dit zijn conserveermiddelen die een hormoonverstorend effect kunnen hebben. In Aquafresh Melktandjes (0-6 jaar) zitten propylparaben en methylparaben. Twee soorten dus. Methylparaben zitten ook in Elmex peuter (3-5 jaar) en beide Prodents (dus 0-5 jaar en 5-12 jaar).

Ook hadden een aantal tandpasta’s sodium lauryl sulfate, een reinigingsmiddel dat irritaties aan huid en ogen kan veroorzaken. Het gaat om de twee Oral-B’s, voor 2-4-jarigen en 5-7-jarigen en Aquafresh Grote Mensentanden, vanaf 6 jaar.

Met name propylparaben kun je beter niet in je lijf krijgen. Van alle bestanddelen die we vonden in de tandpasta’s scoort dit ingrediënt het hoogst op de ‘potentieel gevaarlijk’ ranking van de EWG’s Skin Deep Cosmetics Database .

Colostrum en loog

Een ander ingrediënt dat de wenkbrauwen deed fronsen was sodium hydroxide, oftewel loog. Dit bestanddeel zit in Aquafresh Grote Mensentanden (6+). En Zendium 5-12 jaar bevat colostrum. Eh, is dat niet de eerste melk van een zoogdier om een zuigeling mee te voeden? Ja, en het wordt ook gebruikt in cosmetica en dus tandpasta vanwege de beschermende werking.

Dus welke zou jij kiezen?

Alles bij elkaar genomen denken wij dat je voor baby- en peutertandjes het beste kunt kiezen voor Zendium 0-5 jaar, omdat hier geen parabenen of sodium lauryl sulfate in zit. Voor grotere kinderen zouden wij om diezelfde reden kiezen voor Elmex junior 5-12 jaar.

Wil je liever geen kindertandpasta met fluoride? Green Jump heeft verschillende soorten tandpasta in het assortiment zonder fluoride.

Een overzicht

Hieronder nog een overzicht van de ingrediënten.

De cijfers achter de ingrediënten zijn de scores in de EWG’s Skin Deep Cosmetics Database. Hun verdeling is als volgt: Bestanddelen die tussen de 0-2 scoren vormen een laag risico voor de gezondheid. Bestanddelen met een score tussen de 3-6 vormen een gemiddeld risico. En heeft een ingrediënt een cijfer tussen 7-10, dan kun je het betreffende produkt beter laten liggen. Dit ingrediënt vormt namelijk een hoog risico.

Alle ingrediënten met een meer dan gemiddeld of hoog risico voor de gezondheid zijn in het rood gemarkeerd. Zoals je ziet is er geen tandpasta die volledig risicoloos is. Overigens in de kindertandpasta van Weleda zit ook limonene, dat met een 4 een gemiddeld risico vormt. Wel is de variant in Weleda afkomstig van natuurlijke oliën. En om ook realistisch te blijven: als één van de laatste ingrediënten benzyl alcohol is, dan zijn de hoeveelheden daarvan natuurlijk ook minimaal.

Kindertandpasta 1 Oral-B Stages 2 Winnie de Pooh (2-4 jaar) bessen-bubblegum t/m 6 jaar

Aqua, sorbitol (0), hydrated silica (1), sodium lauryl sulfate (1-2), cellulose gum (0), aroma (0), sodium saccharin (1), carbomer (0), trisodium phosphate (0), sodium fluoride (3), limonene (4), CI 42090 (1)

bevat natriumfluoride (500 ppm)

Kindertandpasta 2 Oral-B Stages 3 (5-7 jaar) Disney prinsessen en Cars

Sorbitol (0), aqua, hydrated silica (1), sodium lauryl sulfate (1-2), cellulose gum (0), trisodium phosphate (0), sodium phosphate (0), aroma (0), sodium saccharin (1), carbomer (0), sodium (0), fluoride (3), limonene (4), benzyl alcohol (4), CI 45410 (1)

bevat natriumfluoride (1100 ppm)

Kindertandpasta 3 Aquafresh Melktandjes 0-6

Aqua, glycerin (0), hydrated silica (1), xylitol (0), PEG-6 (3), xanthan gum (0), sodium fluoride (3), sodium methyl cocoyl taurate (0), disodium phosphate (0), aroma (0), titanium dioxide (1-3), sodium saccharin (1), methylparaben (4), propylparaben (7), CI 73360 (2), CI 74160 (?)

Bevat natriumfluoride (500 ppm)

Kindertandpasta 4 Aquafresh grote mensen tanden 6+

Aqua, hydrated silica (1), sorbitol (0), glycerin (0), PEG-6, sodium lauryl sulfate (1-2), aroma (0), xanthan gum (0), titanium dioxide (1-3), acrylates/C 10-30 alkyl acrylate crosspolymer (0), sodium fluoride (3), sodium saccharin (1), chondrus crispus (carrageenan) (0), sodium hydroxide (1), limonene (4), CI 73360 (2), CI 74160 (?), CI 74260 (5)

Bevat natriumfluoride (1450 ppm)

Kindertandpasta 5 Zendium Nijntje 0-5 jaar

Aqua, sorbitol (0), hydrated silica (1), glycerin (0), carrageenan (2), steareth-30 (1), disodium phosphate (0), aroma (0), amyloglucosidase (0-1), sodium benzoate (1), citric acid (2), glucose oxidase (0), sodium fluoride (3), sodium saccharin (1), potassium thiocyanate (0), lactoperoxidase (0), CI 77891 (titanium dioxide) (1-3)

Bevat natriumfluoride (500 ppm)

Kindertandpasta 6 Zendium 5-12 jaar

Aqua, hydrated silica (1), sorbitol (0), xylitol (0), glycerin (0), steareth-30 (1), carrageenan (2), disodium phosphate (0), amyloglucosidase (0-1), citric acid (2), sodium fluoride (3), sodium saccharin (1), sodium benzoate (1), glucose oxidase (0), lysozyme (0), potassium thiocyanate (0), sodium caseinate (0), colostrum (0), lactoferrine (?), lactoperoxidase (0), CI 77891 (1-3)

Bevat natriumfluoride (1000 ppm)

Kindertandpasta 7 Elmex peuter

aqua, hydrated silica (1), sorbitol (0), hydrated silica (1), cellulose (0), titanium dioxide (1-3), PEG-40 hydrogenated castor oil (3), cocamidopropyl betaine (4), olaflur (?), aroma (0), limonene (4), methylparaben (4), saccharin (1), polyaminopropyl biguanide (2)

Bevat natriumfluoride (500 ppm)

Bevat bis-(hydroxyethyl)amino-propyl-N-hydroxy-ethyl-octadecylamine-dihydrofluoride. In de ingrediëntenlijst staat het vermeld als olaflur.

Kindertandpasta 8 Elmex junior 5-12 jaar

Aqua, hydrated silica (1), sorbitol (0), hydroxyethyl-cellulose (0), olaflur (?), CI 77891 (1-3), aroma (0), limonene (4), sodium saccharin (1), hydrochloric acid (2-3).

Bevat natriumfluoride (1400 ppm)

Bevat bis-(hydroxyethyl)amino-propyl-N-hydroxy-ethyl-octadecylamine-dihydrofluoride. In de ingrediëntenlijst staat het vermeld als olaflur.

Kindertandpasta 9 Prodent 0-5 jaar

Aqua, sorbitol (0), hydrated silica (1), glycerin (0), carrageenan (2), steareth-30 (1), aroma (0), disodium phosphate (0), sodium phosphate (0), methylparaben (4), sodium fluoride (3), carbomer (0), sodium saccharin (1), CI 77891 (1-3)

Bevat natriumfluoride (500 ppm)

Kindertandpasta 10 Prodent 5-12 jaar

Sorbitol (0), aqua, hydrated silica (1), xylitol (0), propylene glycol (3), sodium C14-C16 olefin sulfonate (2), disodium phosphate (0), aroma (0), xanthan gum (0), sodium fluoride (3), sodium saccharin (1), carbomer (0), sodium phosphate (0), methylparaben (4), limonene (4), CI 42051 (0), CI 77891 (1-3)

Bevat natriumfluoride (1100 ppm)

Fluoride in de tandpasta van je kind, is dit nu wel of niet aan te bevelen? Voordat je doorleest: uit dit blog volgt geen duidelijk ja of nee antwoord voor wat betreft de fluoride maar misschien helpt het je kiezen.

Wat wel een super ontdekking is, zijn de enorme voordelen van xylitol. Ons gezin gaat absoluut aan de xylitol kauwgom en snoepjes. Ook Healthy Child Healthy World schreef over xylitol en Science of Mom citeert een aantal interessante onderzoeken over xylitol.

Dochtertje met een gaatje in haar kies

Pas geleden werd ik weer even met mijn neus op de feiten gedrukt. Mijn dochtertje Lana van bijna 4 jaar had een gaatje in haar kies. Na de ontdekking ervan heb ik me een hele avond misselijk en schuldig gevoeld en me suf gegoogled naar de oorzaken en de behandeling (alsof het heel veel anders is dan bij een volwassene…).

Het schuldgevoel ontstond als volgt: wij poetsen Lana’s tanden met tandpasta van Weleda en daar zit geen fluoride in. Dit hebben we besloten nadat Lana haar eerste tandje kreeg en we veel hebben gelezen over de voor- en nadelen van fluoride.

Het is heel eenvoudig: fluoride is in beperkte hoeveelheden geweldig voor je tanden en tegelijkertijd is het zeer giftig voor de rest van je lijf. De vraag is natuurlijk bij welke hoeveelheden het giftig en schadelijk is en uiteindelijk hebben wij toen besloten om het risico niet te nemen.

Tenslotte snoept Lana weinig en poetsen wij fanatiek, dus dat moest toch goedkomen? En dan nu dus toch een gaatje, terwijl ze zo jong is. Nu zitten zwakke tanden zeker in de familie van papa’s kant maar ik ben me dus kapot geschrokken. Moet ik haar tanden dan toch maar wel met fluoride tandpasta poetsen?

Dus we hebben de zoektocht herhaald en uiteindelijk weer besloten om zonder fluoride te blijven poetsen en Lana xylitol te gaan geven. Hieronder een verslagje van de zoektocht naar de schadelijkheid van fluoride voor mensen en vooral voor kinderen.

Schadelijke effecten van fluoride

Fluoride kan schadelijke effecten hebben op verschillende gebieden. Het Fluoride Action Network heeft een overzicht gemaakt van de gezondheidseffecten van fluoride met allerlei verwijzingen naar medische onderzoeken. Hieronder de effecten die voor mij het belangrijkste zijn.

Effect van fluoride op de hersenen

De negatieve effecten van fluoride op de hersenen van kinderen is één van de hoofdonderwerpen in de meest recente onderzoeken. Er zijn onderzoeken uit landen waar het drinkwater gefluorideerd wordt waaruit blijkt dat het IQ van kinderen lager is.

Tevens blijkt uit onderzoeken dat een te hoge fluoride inname tijdens de zwangerschap een negatief effect heeft op de ontwikkeling van de hersenen van de baby.

Deze schadelijke effecten worden ondersteund door vele studies met dieren waaruit directe, schadelijke effecten van fluoride op hersenweefsel blijken.

Fluorose

Teveel fluoride leidt tot fluorose, dit is tandverkleuring en is te zien aan witte vlekjes of streepjes op de tanden. Bij ernstige fluorose zijn de vlekjes bruin. Fluorose ontstaat doordat je kind teveel fluoride binnenkrijgt wanneer de tanden worden gevormd, dus tussen zes maanden en vijf jaar. Voor mij een duidelijke reden om in ieder geval geen fluoridetabletjes en fluoridedruppels te geven.

Fluoride innemen biedt geen voordelen

Fluoride op de tanden aanbrengen heeft een versterkend effect op je gebit. Het inslikken van fluoride heeft geen positieve effecten. Dit wordt bijvoorbeeld aangetoond doordat tandbederf bij kinderen sterk is gedaald in zowel landen met als zonder fluoride in het drinkwater. Er is een zeer interessante documentaire over fluoride in drinkwater gemaakt door het Fluoride Action Network.

Wat is teveel fluoride?

En dan natuurlijk de belangrijkste vraag: wat is dan teveel fluoride? Want een beetje fluoride, aangebracht op de tanden, is heel goed voor de tandjes van je kind. Maar kinderen slikken tandpasta door en slikken dus ook fluoride door. Hier heeft je kind niks aan, in tegendeel, het is gewoon schadelijk.

Helaas heb ik geen sluitend antwoord kunnen vinden op de vraag hoeveel fluoride schadelijk is voor kinderen.

Hoeveel fluoride krijgen kinderen binnen via tandpasta?

In 1997 is een rapport uitgebracht waarin is uitgezocht wat de dagelijks benodigde hoeveelheid fluoride is, waarbij men er dus nog vanuit ging dat fluoride innemen gezond was. Dit is dus inmiddels achterhaald. In dit rapport gaat men uit van 0,05 mg per dag per kilo lichaamsgewicht. Een kindje van 15 kilo zou dus behoefte hebben aan totaal 0,75 mg per dag.

In een artikel uit 1999 is een samenvatting gemaakt van de conclusies van diverse auteurs over de hoeveelheid fluoride die kinderen gemiddeld en maximaal binnenkrijgen via tandpasta. Hieruit blijkt dat kinderen via tandpasta meer fluoride binnen kunnen krijgen dan 0,05 mg per dag per kilo.

Kinderen kunnen uit tandpasta teveel fluoride binnenkrijgen

Eén voorbeeld uit het artikel (zie tabel) : Auteur Bentley beschreef in 1999 dat een kindje van 2,5 jaar dat 14,2 kilo woog, bij het tandenpoetsen met gewone fluoridetandpasta (1000 ppm, zie hieronder) gemiddeld 0,038 mg per dag per kilo binnenkreeg (oftewel onder de norm van 0,05 mg). Hetzelfde kindje kon maximaal 0,12 mg per kilo per dag binnenkrijgen (ik denk als het kindje alles zou doorslikken) oftewel 240% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

Gemiddelden zeggen mij niet zoveel want het betekent dus dat een deel van de groep kinderen dagelijks teveel fluoride binnenkreeg en mijn dochtertje slikt echt wel tandpasta door.

Peutertandpasta

In gewone fluoride tandpasta zitten 1000-1500 ppm (parts per million) fluoride. In peutertandpasta zitten 500-750 ppm. Op de verpakking wordt duidelijk aangegeven dat een erwtje per keer al voldoende is om mee te poetsen (waar ik overigens ook uit afleidt dat het niet gezond is om het in te slikken).

Tandpasta met fluoride met aardbeiensmaak of een ander lekker zoet smaakje is naar mijn mening echt af te raden. Kinderen willen dit graag doorslikken, ze vinden het lekker en doen vaak nog wat extra tandpasta op hun tandenborstel.

Alternatieven

Xylitol

Uit vele onderzoeken blijkt dat xylitol een vervanging kan zijn voor fluoride. Drie kauwgompjes per dag zorgt voor 60% minder tandbederf en bij kinderen die gevoelig zijn voor tandbederf, zoals mijn dochtertje, zelfs met 80%.

In Scandinavië wordt xylitol inmiddels breed ingezet en gepromoot. Er zijn nationale preventieprogramma’s, het wordt aanbevolen door tandartsen en labels op producten maken consumenten bewust van de voordelen.

Tandpasta zonder fluoride

Verschillende (vaak biologische) merken leveren tandpasta voor kinderen en volwassenen zonder fluoride. Weleda en Lavera zijn twee voorbeelden daarvan. Weleda heeft een redelijk neutrale smaak en Lavera smaakt naar aardbeien en frambozen. Beiden bevatten geen schadelijke ingrediënten. Ik gebruik ze voor Lana allebei en we verkopen ook beide merken in onze webwinkel Green Jump.

Blog over tandpasta met fluoride

Er is een nieuw blog waarin we tandpasta’s met fluoride hebben vergeleken.