BPA of BPS

Sinds 2010 schreven we al meer dan 10 blogs over  Bisphenol A (BPA) . De stof wordt gebruikt om kunststoffen zoals PC (polycarbonaat) te maken, maar ook om de binnenkant van blikjes mee te bekleden en je vindt het ook in kassabonnen en pizzadozen. Gelukkig zijn de regels rondom BPA of Bisfenol A voluit, steeds strenger geworden voor het gebruik in verpakkingen voor voedsel. BPA was ook te vinden in baby- en kinderproducten bedoeld voor eten en drinken. Juist deze doelgroep is extra kwetsbaar, omdat zij nog gevoeliger zijn voor hormoonverstorende stoffen vanwege de ontwikkeling van hun lichaam. Sinds 2011 is het daarom verboden te gebruiken in babyflessen. In 2018 zijn daar drinkbekers en verpakkingen van voedsel bestemd voor baby’s en peuters tot 3 jaar bij gekomen. In sommige landen is de stof helemaal verboden voor gebruik in voedselverpakkingen. In Nederland is dat niet het geval, omdat niet bekend is of de alternatieven die beschikbaar zijn wel veilig zijn. 

BPS (Bisfenol S) is een chemische stof die veel lijkt op BPA, net als BPA kan het effect hebben op de vruchtbaarheid, het hormoonsysteem en de foetus. De wet geeft voor materialen die in contact komen met voedsel aan hoeveel BPS er maximaal mag vrijkomen. In de EU zijn wel veranderingen gaande om alle bisfenolen die hormoonverstorend kunnen werken, te verbannen uit materialen voor verpakking, maar ja…….geregeld is het nog niet helaas.  

Weekmakers en ftalaten

Ook de term weekmakers of ftalaten heb je vast al eens voorbij horen komen. Wanneer we kijken naar de term weekmakers vinden we onder andere de omschrijving van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, zij omschrijven weekmakers als stoffen die kunststof producten zacht en buigzaam kunnen maken. Ze komen langzaam vrij uit het materiaal waarin het verwerkt is. Ze kunnen ook in het lichaam komen door aanraking, inademing of via de mond. Denk maar aan het sabbelen of bijten op speelgoed wat baby’s en kleine kinderen vaak doen. Daarom is het bij deze doelgroep extra belangrijk hierop te letten. De weekmakers kunnen namelijk schadelijk zijn voor je gezondheid. Gelukkig zijn hier wel afspraken over gemaakt binnen de EU, maar het is altijd goed om zelf alert te zijn. Voor producten van buiten de EU gelden die afspraken niet, daarom is het goed om daar op te letten bij aankoop van producten bij buitenlandse aanbieders. 

Als weekmaker worden verschillende (chemische) stoffen gebruikt, ftalaten zijn daar een bekende van. Ze hebben invloed op de vruchtbaarheid en ontwikkeling van het ongeboren kind en sommige daarvan ook op ons hormoonsysteem. 

PES en PPSU

PES (Polyethersulfon) en PPSU (Polyfenylsulfon) zijn sterk en doorzichtig plastic en worden onder andere gebruikt voor het maken van babyflessen. Bij het maken van PES en PPSU kan BPS worden gebruikt. 

HDPE, LDPE, PP, PS, CPE, EPS, PA, SAN, ASA, SPS, SBS, TPE

Het zijn nogal wat afkortingen… Ze definiëren om welk soort plastic het gaat. 

Het is niet zomaar te zeggen dat de ene soort plastic veiliger is dan een andere soort en zelfs binnen een categorie plastic kunnen ook weer verschillen bestaan. In feite geldt voor alle plastics, dat een plastic getest moet zijn voor het doel waar het voor gebruikt gaat worden. Dus een verpakking voor groenten die koel bewaard wordt, moet ook voor dat doeleinde geschikt zijn. 

Lees in deze twee blogs meer over de verschillende plasticsoorten:

• https://blog.greenjump.nl/post/2010/10/10/Plastic-nummer-1-7-PET-HDPE-PVC-LDPE-PP-PS-PC.aspx
• https://blog.greenjump.nl/post/2015/01/27/Meer-dan-plastic-nummer-1-7.aspx)

Waar kun je het beste voor kiezen?

Zo min mogelijk plastic gebruiken is natuurlijk sowieso een aanrader. Verder kun je letten op:

• Plastic recycle codes

Je kunt kijken naar de recycle codes. Op de meeste plastic soorten kun je die vinden. De codes waar nog geen echt enge dingen over zijn gevonden, zijn de codes: 1,2,4 en 5. Het is aan te raden om vooral plastic met het nummer 3 of 6 en meestal ook 7 niet te gebruiken. Het meest onduidelijke van de recycle codes is nummer 7, de zogenaamde restgroep. Die bevat bijvoorbeeld het bpa-bevattende policarbonaat maar ook de nieuwere soorten biologisch afbreekbaar plastic op basis van mais, aardappel- en rijstzetmeel. Altijd goed kijken en zelf onderzoeken waar je mee te maken hebt.

Staat er helemaal geen code op? Je kunt het navragen bij de leverancier, krijg je geen bevredigend antwoord? Kies liever een alternatief, er zijn genoeg andere veiligere opties.

• BPA en voeding

In het geval van BPA en voeding kun je in ieder geval letten op blikjes. Als je iets in glas kunt krijgen dan is dat altijd beter.

• Gerecyclede producten

Qua gezondheid is het kiezen voor gerecyclede producten ook niet altijd de beste optie, omdat er bij recycling ook schadelijke stoffen gerecycled kunnen worden.  Bij nieuw kopen, kun je het beste kiezen voor glas of RVS. 

• Vervang zoveel mogelijk plastic door RVS en glas

Dat hoef je niet in één keer te doen, elke keer als er iets aan vervanging toe is, kun je het vervangen door een betere optie. Bewust worden van, is vaak al de eerste stap. Vervang bijvoorbeeld het plastic wat je vaak gebruikt of uit eet en drinkt, voor RVS of glas, dat is al een hele goede zet. Wetenschappers gaven pas na onderzoek van plastic flessen nog aan dat zij echt kiezen voor glas of rvs drinkflessen.

Het bericht Plastic en je gezondheid verscheen eerst op Green Jump's blog.

Zo vertelden we je eerder over endocrine disruptor chemicals (EDC’s), oftewel hormoonverstoorders. Niet elke wetenschapper of beleidsmaker denkt daar hetzelfde over. Een eenduidig oordeel kunnen wij dus niet geven. Wat we wel kunnen doen? Jou meer vertellen over wélke soorten hormoonverstoorders als risicovol worden gezien. En je tips geven hoe je deze in het dagelijks leven herkent of waar je meer informatie kunt vinden. Zodat je met vertrouwen van het leven kan genieten!

Voordat we verder gaan…

In dit artikel lees je meer over de meest bekende hormoonverstorende stoffen. Bij deze lijst van stoffen hoort een belangrijke leeswijzer, die volgt vooraf.

Allereerst. Vooralsnog is men het er niet 100% over eens in hoeverre bepaalde hormoonverstorende stoffen schadelijk zijn. Vreemd? Niet per se! Zoals Paracelsus in de 16^e eeuw al zei: ‘‘Alle Ding sind Gift und nichts ohn’ Gift; allein die Dosis macht, das ein Ding kein Gift ist’. Oftewel, het is de dosis die ervoor zorgt dat een stof niet giftig (voor ons) is. Zo is water essentieel, maar drink je in korte tijd veel meer water dan je nieren kunnen verwerken dan ligt watervergiftiging op de loer. Vanuit de toxicologie kijkt men dan ook naar meer dan enkel een stofnaam. Frequentie van gebruik, de leeftijd van de gebruiker, wordt een stof afgespoeld of ingeademd, is de huid intact…het zijn allemaal factoren die meespelen in hoeverre een stof schadelijk voor ons is.

Ten tweede: er zijn ontzettend veel verschillende chemische stoffen die hormoonverstorend (kunnen) werken. Men spreekt daarom voornamelijk over ‘groepen van stoffen’. Zo omvatten bijvoorbeeld parabenen, maar ook ftalaten, PFC’s en pesticiden allemaal vele verschillende ‘substoffen’ met elk hun eigen specifieke eigenschappen. Het is mogelijk dat een van die substoffen niet of in mindere mate schadelijk is. Om te zeggen dat je een product moet vermijden waaraan bijvoorbeeld ‘parabeen’ is toegevoegd, is – voor ons – eigenlijk niet mogelijk. Mocht je zelf twijfelen over bijvoorbeeld een verzorgingsproduct dat je gebruikt, neem dan eens een kijkje bij de consumer guides van de Environmental Working Group.

Genoeg gepraat, hier komen de drie meest bekende hormoonverstoorders!

Onderstaande chemische stoffen hebben de discutabele eer in de top drie van meest bekende hormoonverstoorders te staan. Lees je mee?

#1: Ftalaten – maken het soepel voor je

Ftalaten zijn kleur- en geurloze olieachtige vloeistoffen. Je kent ze misschien wel onder de naam ‘weekmaker’: een stofje dat kunststoffen zoals PVC zacht en flexibel maar wel stevig maakt. Maar ftalaten worden ook gebruikt als oplosmiddel voor synthetische geurstoffen. Daarom kom je ftalaten niet alleen tegen in elektrische snoeren, douchegordijnen, vinyl vloerbedekking of speelgoed. Maar ook bijvoorbeeld in cosmetica, parfums, nagellak of lotions. De meest bekende ftalaten (BBP, DBP, DEHP, DEP, DiDP, DiNP en DnOP) mogen in Europa niet meer gebruikt worden in speelgoed. De ftalaten DEHP, DBP en BBP mogen daarnaast ook niet meer gebruikt worden in verzorgingsproducten. Alertheid op ftalaten in verband met het hormoonverstorende effect wordt geadviseerd voor zwangeren, baby’s en jonge kinderen. Gelukkig zijn er ook hele mooie alternatieven te koop waar sowieso geen ftalaten aan zijn toegevoegd zoals nagellak in 14 prachtige kleuren met verleidelijke namen als een French Latte en Eiffel of Love. En handig om te weten: PVC herken je als nummer 3 op het plastic logo.

#2: Parabenen – een krachtig conserveringsmiddel

“Vrij van parabenen”, je bent het vast wel eens tegengekomen. Parabenen zijn stofjes die de groei van schimmels en bacteriën tegengaan. Ze worden als conserveringsmiddel gebruikt in bijvoorbeeld cosmetica, schoonmaakmiddelen en geneesmiddelen en zorgen er zo voor dat de producten langer meegaan. Op zich heel praktisch dus! Methylparabeen en ethylparabeen vind je ook in voeding, als e-nummers E214 tot E219. Op dit moment is het gebruik van butyl- en propylparabeen in Denemarken verboden voor verzorgingsproducten voor kinderen jonger dan 3 jaar. In Nederland en in de EU algemeen geldt dit verbod alleen voor verzorgingsproducten die niet afgespoeld worden van de billetjes van baby’s en jonge kinderen. Ook hier bestaat controverse over het daadwerkelijke risico van deze stoffen. Risico nemen is natuurlijk niet nodig als er veilige alternatieven zijn. Kies je voor je baby de Calendula Reinigingsmelk van Weleda, dan zit je in ieder geval goed!

#3: Bisphenolen – veelzijdige hardmakers

Naast weekmakers zijn er ook chemische stoffen die juist dienst doen als hardmakers. We hebben het hier over de bisphenolen, een soort chemische bouwblokjes voor plastics als polycarbonaat. Bisphenol A (BPA) is veruit de meest bekende van dit clubje. BPA kan voorkomen in bouwmaterialen, voedselverpakkingen, implantaten en speelgoed. Maar ook in het beschermende laagje aan de binnenkant van een blikje bonen, in inkt en voorheen in kassabonnetjes. Het gebruik van BPA wordt steeds meer aan banden gelegd, maar het is nog niet duidelijk of de veelgebruikte vervangers, zoals BPS, niet alsnog dezelfde schadelijke eigenschappen hebben. Wordt waarschijnlijk vervolgd! En tot die tijd: met de glazen babyflessen van Natursutten of Dr Brown’s of de handige RVS flessen van Klean Kanteen zit je natuurlijk altijd goed.

En er zijn nog meer bekende EDC’s

#4 PFAS (perfluorverbindingen, ook wel PFC’s) – blijven zich opstapelen

Ja, ook PFAS, een groep van stoffen die regelmatig in het nieuws komt, vallen onder de hormoonverstoorders. PFAS, ook wel perfluorverbindingen, zijn chemische stoffen die gebruikt wordt om producten olie-, vet- of waterafstotend te maken. Denk daarbij aan pannen, vloerkleden, meubels of kleding. PFAS breken helaas niet af in het milieu en stapelen zich daar dus op. Voorbeelden van deze chemische stoffengroep zijn PFOA, PFOS en GenX stoffen. Die laatste worden op het moment door producenten het meeste gebruikt. Het misschien wel bekendste voorbeeld van een product met PFAS is de pan met een anti-aanbaklaag. Door minder producten te kopen die gemaakt zijn met PFAS, zoals een plaatstalen pan, verminder je de blootstelling eraan én draag je bij aan een vermindering van PFAS die in het milieu terechtkomt.

#5 Gebromeerde vlamvertragers (BFRs)/Difenylethers – veilig en schadelijk tegelijkertijd

Om ons, onze huizen en producten te beschermen worden gebromeerde vlamvertragers toegevoegd aan bijvoorbeeld elektronische apparatuur, polystyreen (piepschuim) en andere plastics, maar ook aan textiel, vloerkleden of meubels. Deze chemische stoffen vertragen het ontstaan van een brand én hebben een remmende werking op de verspreiding ervan. Best belangrijk dus. In plastic speelgoed zijn verschillende BFR’s inmiddels grotendeels verboden. Echter door het gebruik van gerecycled plastic (van bijvoorbeeld elektronisch afval) kan deze stof toch nog in plastic speelgoed voorkomen. Kies je voor zo’n toffe brandweerauto van gerecyclede melkflessen of het mooiste speelgoed van natuurlijke materialen, dan hoef je je hier uiteraard geen zorgen over te maken.

#6 Pesticiden, Dioxines en PCB’s (polychlorinated bifenolen)

Van deze drie soorten is al langere tijd duidelijk dat ze giftig zijn en hormoonverstorend werken. Het gebruik van PCB’s en de uitstoot van dioxines (stoffen die vrijkomen bij (vuil)verbranding) is inmiddels al meerdere jaren verboden of aan strenge banden gelegd. Het goede nieuws is dat ze daardoor langzaamaan steeds minder in het milieu te vinden zijn. Ook pesticiden liggen regelmatig onder het vergrootglas. Zo is atrazine in Europa sinds 2004 verboden, maar wordt het in Amerika nog volop gebruikt. Veel pesticiden die in Europa worden gebruikt vallen wél binnen de normen, maar de vraag is of de normen nog kloppen.

#7 Zware metalen – een veelzijdige groep

Ook zware metalen, zoals cadmium, lood of kobalt kunnen hormoonverstorend werken. Omdat zware metalen (er zijn er nog veel meer!) in allerlei verschillende producten worden toegepast, is het gebruik ervan vastgelegd in allerlei verschillende Europese en Nederlandse wet- en regelgevingen. Zo mag lood bijvoorbeeld niet meer gebruikt worden in verf. En voor speelgoed, sieraden en cosmetica gelden strenge beperkingen. Die regelgeving kan overigens per land verschillen. Goed om in gedachten te houden als je een product van buiten de Europese Unie wilt aanschaffen.

Was dat dan alles?

Eerlijk is eerlijk? Nee. Het lijkt het topje van de ijsberg. Er zijn nog veel meer stoffen waarvan men vermoedt dat die in meer of mindere mate ons hormoonsysteem in disbalans kunnen brengen. Voorbeelden zijn triclosan (antibacteriële werking), glycol ethers (oplosmiddel), alkylphenolen (veelzijdige toepassingen) en chemische UV-filters. Overheden en onderzoeksinstituten delen deze stoffen vaak op, in drie categorieën: schadelijk (aangetoond EDC, dus vermijden), potentieel schadelijk (onderzoek nodig, besluit op Europees niveau) of vermoedelijk schadelijk (onderzoek nodig, besluit op nationaal niveau). Bij EDLists kan je hier meer informatie over vinden. Op de site van de Endocrine Society vind je nog meer uitleg over de verschillende soorten EDC’s. En ook bij bijvoorbeeld het RIVM vind je meer informatie over hormoonverstorende stoffen in Nederland.

Zo. Dat was een hoop informatie. Duizelt het je? Dat kunnen we ons voorstellen! In ons volgende artikel over hormoonverstoorders vind je daarom meer praktische tips hoe je hormoonverstorende stoffen in het dagelijks leven zoveel mogelijk vermijdt. Alvast een tipje van de sluier? Bij Green Jump spenderen we al jaren aan het uitzoeken van de mooiste producten die naast duurzaam ook veilig zijn. En door te kiezen voor natuurlijke materialen, ecologische keurmerken en eerlijke arbeidsomstandigheden help je niet alleen het milieu maar ook jezelf en de volgende generatie!

Het bericht Hormoonverstoorders: (her)ken jij ze? verscheen eerst op Green Jump's blog.

Wat zijn hormoonverstorende stoffen?

Hormoonverstorende stoffen worden in het Engels Endocrine Disrupting Chemicals genoemd, oftewel EDC’s. Het is een lichaamsvreemde stof die de functies van het hormonale systeem verstoort. De stof werkt als hormoon of blokkeert juist de functie ervan. Bekende voorbeelden van deze stoffen zijn: bisphenol A, oftewel BPA, ftalaten (weekmakers) en parabenen. Er zijn echter nog veel meer hormoonverstorende stoffen.

Waarom zijn hormoonverstorende stoffen gevaarlijk?

Er zijn meer en meer aanwijzingen dat deze stoffen tot blijvende gezondheidsschade leiden. De meeste kans om hierdoor schade op te lopen, is van de zwangerschap (foetale ontwikkeling) tot aan de puberteit. Een verstoring in het hormoonsysteem kan verschillende effecten hebben. Bijvoorbeeld op de ontwikkeling van het lichaam, vruchtbaarheid, het immuunsysteem of bij het ontstaan van kanker. Ook lijkt het een rol te spelen bij verschillende neurologische stoornissen zoals ADHD en autisme, diabetes, stofwisselingziekten en obesitas. Zelfs als er niet direct sprake is van schade, kan het op latere leeftijd leiden tot schade in de ontwikkeling.

Zembla: gevolgen van hormoonverstorende stoffen

Zembla besteedde in juni 2015 aandacht aan de gevolgen van hormoonverstorende stoffen. Hier kwam naar voren dat internationale wetenschappers onder leiding van kinderarts Leonardo Trasande, onderzochten dat dit voor Nederland onder andere de volgende aanwijsbare gevolgen heeft:

• 280 extra gevallen van zaadbalkanker per jaar
• 7.000 sterfgevallen van mannen tussen 55-64 jaar door weekmakers
• 1.500 gevallen van obesitas bij kinderen door blootstelling aan bisphenol A

Vervolgens is een berekening gemaakt met de zorgkosten die dit met zich meebrengt. Helaas zijn maar 5% van de chemische stoffen die als hormoonverstorend worden gekenmerkt onderzocht en is de focus vervolgens gelegd op de kosten. Maar dergelijke conclusies tonen aan dat deze stoffen alles behalve ongevaarlijk zijn. De werkelijke omvang van de schade is dus (nog) niet in kaart gebracht.

Hoe komen we in aanraking met endocrine disruptors?

Dagelijks komen we in contact met deze stoffen. Ook zwangere vrouwen en kleine kinderen dus. Ze zitten in voeding, plastic en verpakkingsafval, verzorgingsproducten en cosmetica, bespoten groente en fruit en blik. Andere voorbeelden zijn bestrijdingsmiddelen, weekmakers, vlamvertragers. In het geval van verpakkingsmateriaal kan de stof in het voedsel terechtkomen.

Hoe kan het dan dat deze producten nog gewoon verkrijgbaar zijn?

Als het echt niet goed zou zijn, dan zou het toch niet in de winkel liggen? Dat zou je denken ja, en dat zou vooral ook heel wenselijk zijn. In 2013 toonde Zembla aan dat de risico’s van hormoonverstorende stoffen niet bekend zijn bij zwangere vrouwen, zij worden in Nederland niet voorgelicht. Dit gebeurt wel in Denemarken, de overheid heeft daar deze taak op zich genomen. Na de uitzending zei de minister te gaan kijken of de informatie aan zwangere vrouwen toereikend is, maar er gebeurde niets.

Hormoonverstoorders uit alle producten halen, dat zou enorm veel geld kosten, miljarden. Wetenschappers stellen dat het allemaal draait om de economische belangen van de industrie. Om die reden zijn artsen en toxicologen nu bezig met het aantonen wat de gevolgen van deze schade door hormoonverstorende stoffen kost. De Europese Commissie lijkt pogingen te doen om wetgeving rondom hormoonverstoorders vorm te geven, maar de industrie probeert tegelijkertijd dit proces te vertragen. Er is nu dus nog geen enkele wetgeving omtrent deze stoffen. Wel werden er na de Zembla-uitzending kamervragen gesteld.

Hoe vermijd je (een groot deel van) hormoonverstorende stoffen?

• Eet geen bespoten groente en fruit, kies liefst zoveel mogelijk voor biologisch, zeker als je zwanger bent of jonge kinderen hebt.
• Let goed op het verpakkingsmateriaal. Bewaar voedsel niet in plastic maar gebruik glas of rvs en verhit geen voedsel in plastic.
• Let op (biologische) keurmerken bij voeding, verzorgingsproducten, kleding en schoonmaakmiddelen. Zorg in ieder geval dat de verzorgingsproducten van je kinderen bijvoorbeeld biologisch zijn, zoveel gebruik je daar niet van dus blijven de kosten ook binnen de perken.
• Vermijd Teflon en kijk kritisch naar de producten waarmee je kookt.

Lees meer over dit onderwerp op de website van Zembla en WECF.

Het bericht Hormoonverstorende stoffen: de feiten op een rij verscheen eerst op Green Jump's blog.

Er is de laatste jaren flink wat onderzoek gedaan naar deze belangrijke schadelijke stof en verschillende wetenschappers, instanties, overheden en niet te vergeten de chemiebedrijven houden zich bezig met de ontwikkelingen. Het is een discussie die verder reikt dan alleen wetenschappelijk onderzoek naar gezondheidsrisico’s, want uiteraard spelen ook de belangen van overheden (handelsbelangen, zie nu bijvoorbeeld de discussie over TTIP) en bedrijven een rol. Dit maakt het beoordelen van de resultaten van onderzoek en beleidvorming lastig.

Onlangs verscheen een nieuwe BPA evaluatie van de European Food Safety Authority (EFSA). De eerdere analyse stamde uit 2006. Naar aanleiding van de grote hoeveelheid onderzoek vanaf 2010 heeft EFSA in 2015 een nieuwe risico analyse uitgevoerd naar de veiligheid van BPA door een samengesteld panel van experts in voedsel contact materialen, enzymen, smaakstoffen en hulpstoffen.

Het panel heeft wetenschappelijk onderzoeken van de laatste tijd beoordeeld op hun betrouwbaarheid en relevantie en er is een nieuwe schatting gemaakt van de maximale blootstelling aan BPA via voeding en overige bronnen. Daarnaast is gekeken naar de gezondheidsrisico’s van de blootstelling aan BPA voor mensen.

Resultaten van de BPA risico analyse

Volgens de uitgevoerde onderzoeken door het EFSA panel is de hoeveelheid BPA waaraan mensen worden blootgesteld te laag om een gezondheidsrisico te kunnen vormen. Vergeleken met de schattingen uit 2006 bleek de blootstelling aan BPA via alleen voeding 4-15 keer lager te zijn en de totale blootstelling aan BPA bleek 3-5x lager, beide afhankelijk van de leeftijd.

Van alle leeftijdsgroepen blijken baby’s de grootste blootstelling aan BPA via voeding te hebben door hun grotere voedselinname ten opzichte van hun lichaamsgewicht. De grootste bron van BPA uit voeding voor alle leeftijden bleek voedsel uit blik. Jongeren blijken de grootste totale blootstelling (voedsel, stof, cosmetica, kassabonnen) aan BPA te hebben

Naar aanleiding van de alle resultaten heeft de EFSA de Tolerable Daily Intake (TDI, de geschatte maximale veilige hoeveelheid per dag) uit 2006 verlaagd naar 4 microgram per dag per kg lichaamsgewicht. Dit is 12,5 keer lager dan de vorige vastgestelde TDI.

De nieuwe TDI is een tussentijdse, tijdelijke waarde (tTDI, tijdelijke TDI), in afwachting van aanvullende onderzoeken en lopende lange termijn studies bij ratten naar prenatale en postnatale blootstelling aan BPA

Onderzochte gezondheidsrisico’s van BPA blootstelling

Uit dierenstudies bleek dat er bij blootstelling van dieren aan meer dan 100x de TDI schade aan lever en nieren en waarschijnlijk ook de borstklieren optrad. Hoewel EFSA denkt dat het niet waarschijnlijk is, kan het nieuwe onderzoek niet uitsluiten dat BPA een mogelijk schadelijk effect kan hebben op de voortplanting, zenuwstelsel, immuun- en metabool systeem en hart- en vaatstelsel. Deze nog onbekende gezondsheidsrisico’s zijn onzekere factoren die zijn meegenomen bij de risico analyse door het panel.

Nieuwe tTDI voor Bisphenol A

De vorige TDI was 50 µg/kg lichaamsgewicht/dag. Bij het vaststellen van de nieuwe tTDI voor BPA in voedsel zijn de effecten op de nieren bij muizen gebruikt als referentiepunt. Resultaten van studies van de laatste tijd, samen met nieuwe resultaten en de nieuwe risico analyse met daarin alle onzekerheidsfactoren heeft geleid tot een lagere tTDI van 4 µg/kg lichaamsgewicht/dag.

De onzekerheidsfactoren die zijn beoordeeld en berekend zijn bijvoorbeeld: het effect van BPA op de nieren van de muizen omgerekend naar een TDI voor mensen. Het omrekenen van het effect van muis naar mens, de verschillen tussen diersoorten en individuen en het onbekend zijn van de resultaten op lange termijn en het onbekende effect van BPA op andere organen en systemen dan de nieren.

De nieuw vastgestelde TDI is daarom een tijdelijke tot er resultaten zijn van lopende en aanvullende onderzoeken.

Conclusie

De EFSA heeft aan de hand van deze analyse door haar panel van experts een nieuwe tTDI van 4µg/kg gewicht/dag vastgesteld voor de orale blootstelling van mensen aan BPA via voedsel. Deze tTDI is lager dan de oude TDI. EFSA concludeert op basis van de beschikbare resultaten tot nu toe dat er geen gezondheidsrisico is door inname van BPA via voedsel voor alle leeftijdsgroepen omdat de blootstelling lager is dan de nieuw vastgestelde tTDI.

Door de verschillende onduidelijkheden kunnen er nog geen harde conclusies worden getrokken. Daarbij is er door gebrek aan goed onderzoek en resultaten nog niet veel bekend over de schatting van de blootstelling aan BPA anders dan door voeding, zoals bakjes, bekers, speelgoed en cosmetica. Dit zorgt er tezamen met de andere onzekere factoren en het ontbreken van de lange termijn effecten voor dat de nieuwe tTDI niet een zekere waarde is.

Daarbij gaat deze nieuwe TDI slechts over één chemische stof terwijl we in ons dagelijks leven in aanraking komen met een mix van verschillende potentieel schadelijke stoffen. Het is onbekend wat de gezondheidseffecten van die combinatie van stoffen op je lichaam zijn.

Het blijft lastige materie en er blijft onzekerheid. Een voordeel is dat je een groot deel van de blootstelling aan BPA kunt vermijden door eenvoudige maatregelen. Vermijd zoveel mogelijk eten uit blik, kies voor rvs, glas en aardewerk in plaats van plastic en neem geen kassabonnetjes aan.

Het bericht BPA update 2015: nieuwe risico analyse door EFSA verscheen eerst op Green Jump's blog.

Tijdens de jaarlijkse bijeenkomt van de American Society for Reproductive Medicine werden twee nieuwe studies gepresenteerd waarover hieronder meer.  Eerst even terug naar de basis:

Wat is BPA ook weer?

Heel technisch gezegd is Bisphenol A, oftewel BPA, een organische verbinding afgeleid van fenol en deze verbinding wordt voornamelijk gebruikt in kunststoffen. Het is één van de meest geproduceerde chemicaliën ter wereld met een jaarlijkse productie van meer dan 2,2 miljoen ton in 2009.

Bisphenol A wordt vooral gebruikt voor de productie van polycarbonaat (policarbonaat). Polycarbonaat is een hard, transparant plastic en wordt o.a. gebruikt voor de doosjes van cd’s en dvd’s, voor onbreekbare flessen voor (baby)voeding (inmiddels verboden in babyflesjes), keukenapparaten, voorwerpen die in de magnetron mogen, en nog veel meer. In een andere vorm wordt het weer gebruikt in epoxyharsen die als beschermlaagje aan de binnenkant van blik of karton worden aangebracht. Zelfs op kassabonnen vind je Bisphenol A terug!

Het is bekend dat BPA in verpakkingen van polycarbonaat of epoxycoatings loslaat en zo in de voedingsmiddelen terecht kan komen, waarna het door de mens opgenomen kan worden. Ook kan BPA vrijkomen bij verhitting. Het resultaat hiervan is, dat bij vrijwel iedereen in de westerse wereld Bisphenol A kan worden aangetroffen in het lichaam. Dat dit zo is, daar wordt niet meer aan getwijfeld. Maar wat de gevolgen ervan zijn, daar is nog veel discussie over. Reden te meer om de onderzoeken te blijven volgen.

Volgens wetenschappers kan BPA schade aanrichten. We hebben het dan over hormonale problemen, vruchtbaarheidsproblemen, gedragsstoornissen en vervroegde puberteit.

Nieuwste onderzoeken over bpa en zwangerschap

De nieuwste onderzoeken zijn gedaan op het gebied van zwangerschap en miskraam. In het eerste onderzoek werden 115 vrouwen gevolgd die onlangs zwanger geworden waren, maar bij wie dit moeizaam ging of die eerder een miskraam hadden gehad. De onderzoekers konden een verband leggen tussen de hoeveelheid BPA in hun bloed en het risico op een miskraam.

De vrouwen werden ingedeeld in vier groepen al naar gelang het BPA level en het risico op een miskraam. (68 vrouwen kregen eerder een miskraam, 47 niet). Het bleek dat vrouwen in het bovenste kwartiel BPA een grotere kans hadden op een miskraam dan vrouwen in het laagste kwartiel. Er moet wel bij gezegd worden dat het hier om een klein onderzoek gaat, wellicht nog niet krachtig genoeg om op dit moment conclusies te trekken.

De tweede studie keek naar de relatie tussen ftalaat(weekmaker)-niveaus bij zowel mannen als vrouwen en de kans op een zwangerschap. Het team volgde een jaar lang 500 stellen, en men ontdekte dat mannen met een hoog niveau aan ftalaten in hun lichaam in dat jaar 20% minder kans hadden om hun vrouw te bevruchten dan de overige mannen. Vreemd genoeg leek het level weekmakers bij vrouwen niet dezelfde gevolgen te hebben.

Hoewel het hier maar om kleine onderzoeken gaat, is het toch de moeite waard om er aandacht aan te besteden. Beide verbindingen (zowel BPA als ftalaten) hebben een hormoonverstorende werking. Dit kan effecten hebben op alles wat te maken heeft met voortplanting, tot aan het risico op borstkanker en de fysieke en cognitieve ontwikkeling van de foetus.

Vermijd blootstelling aan BPA

Het vollédig vermijden van BPA is behoorlijk lastig, maar je komt een heel eind door:

• Plastic producten en verpakkingen te kiezen met recycle codes 1, 2, 4 of 5. Verpakkingen met codes 3 en/of 7 bevatten vaak BPA. Over de verschillende soorten plastic is een apart blog geschreven.
• Het gebruik van conservenblikken te verminderen, dit vanwege de gecoate binnenkant
• Het gebruiken van glas, porselein, of RVS voor voeding en drinken

Vermijd blootstelling aan ftalaten

• Kies wederom plastic producten en verpakkingen met de codes 1, 2, 4 of 5
• Koop speelgoed en tandenborstels die vrij van weekmakers zijn, ook hier staan vaak codes op.
• Lees de etiketten voor producten voor persoonlijke verzorging goed

Elk onderzoek vraagt natuurlijk om nadere informatie en roept wellicht vragen op. Toch blijkt steeds weer dat BPA en weekmakers negatieve effecten hebben. Bij Green Jump vind je alleen artikelen die volledig vrij zijn van BPA en weekmakers.

Het bericht BPA, Bisphenol A: nieuwste onderzoeken verscheen eerst op Green Jump's blog.

Invloed van BPA op zenuwcellen

Er is reeds aangetoond dat BPA het zenuwstelsel in ontwikkeling beïnvloedt en door het nieuwe onderzoek uitgevoerd door wetenschappers van Duke Medicine is meer duidelijkheid ontstaan over het hoe en waarom.

Er is onderzoek gedaan naar het effect van BPA op corticale neuronen van muizen, ratten en mensen. Dit effect bleek aanwezig en vraagt om verder onderzoek om aan te tonen of BPA ook effect heeft op neurologische aandoeningen.

Wat is er onderzocht?

Er zijn experimenten uitgevoerd met zenuwcellen van muizen, ratten en mensen om te bestuderen hoe BPA leidt tot veranderingen die daarna weer invloed hebben op de genregulatie.

Als neuronen zich ontwikkelen, zijn er hoge chlorideniveaus aanwezig in de cellen. Als dit niveau hoog blijft, kan dit het neurale circuit beschadigen waardoor het vermogen van zenuwcellen om naar de juiste positie in de hersenen te gaan wordt beschadigd.  Om dit niveau naar beneden te krijgen, is het het eiwit KCC2 nodig.

Als neuronen blootgesteld zijn aan minimale hoeveelheden BPA, wordt het KCC2 gen geblokkeerd en blijft het chloridegehalte langer hoog. Dit kan leiden tot problemen in de ontwikkelende hersenen. Het lijkt erop alsof de aanwezigheid van BPA een ander eiwit versterkt, MECP2, en dit blokkeert het KCC2 gen.

Voortgaand onderzoek

Dit onderzoek roept natuurlijk allerlei verdiepingsvragen op, maar opnieuw blijkt BPA al in zeer kleine hoeveelheden een negatief effect te hebben. Wij blijven het dan ook zoveel mogelijk vermijden in het dagelijks leven en bij Green Jump vindt je niets waar BPA in zit.

Het bericht BPA effect op hersenontwikkeling verscheen eerst op Green Jump's blog.

Ongeboren kindjes verwerken BPA slechter

Onderzoekers aan de universiteit van Michigan deden onderzoek naar de aanwezigheid van BPA in leverweefsel van ongeboren kinderen in het eerste en tweede trimester van de zwangerschap. Hieruit bleek ten eerste dat er BPA aanwezig is, waaruit blijkt dat al tijdens de zwangerschap kinderen blootgesteld worden aan de chemische stof. Ten tweede bleek er veel meer ‘vrij-BPA’ aanwezig te zijn in tegenstelling tot de gebonden vorm die BPA heeft wanneer ons lichaam het uit gaat scheiden. Conclusie is daarom dat ongeboren kinderen niet in staat zijn om BPA op dezelfde manier weer uit hun lichaam te krijgen als volwassenen.

In studies rondom de schadelijkheid van BPA wordt regelmatig aangegeven dat ons lichaam goed in staat is om BPA uit te scheiden. Het is dus van belang te beseffen dat volwassenen in staat zijn BPA uit te scheiden, maar ongeboren kinderen niet.

Zelf invloed uitoefenen tijdens zwangerschap

Daarbij komt dat de aangetroffen niveaus van BPA in het leverweefsel van de ongeboren kindjes behoorlijk van elkaar verschillen. Bij het ene kindje was veel meer BPA aanwezig dan bij het andere kindje. Het goede nieuws lijkt dus te zijn dat je er invloed op kunt uitoefenen en BPA zoveel mogelijk kunt vermijden.

BPA meer informatie in andere blogs

Lees onze andere blogs over BPA om meer te weten te komen over BPA en hoe het te vermijden. In het kort helpt het al heel veel als je geen voedsel uit blik eet, kassabonnetjes niet aanpakt en geen voedsel bewaart en klaarmaakt in BPA-houdend plastic (polycarbonaat).

Het bericht BPA in lever van ongeboren kindjes verscheen eerst op Green Jump's blog.

Hoge BPA concentratie, meer overgewicht

Kinderen met een hoger BPA niveau in hun urine, bleken meer kans op overgewicht te hebben dan kinderen met een lagere hoeveelheid BPA in hun urine. 22,3% van de kinderen met hoogste concentratie BPA had overgewicht en van de kinderen met de laagste concentratie was dit 10%. Een verdubbeling van de kans op overgewicht.

De hoofdonderzoeker, Dr. Leonardo Trasande, geeft aan dat dit een verrassend sterk verband is en dat naast ongezond eten en te weinig beweging er ook meer gekeken moet worden naar omgevingsfactoren (schadelijke stoffen) als oorzaak van overgewicht.

Waar vind je bisphenol A?

BPA is een chemische, hormoonverstorende stof die onder andere voorkomt in polycarbonaat (hard, doorzichtig plastic), de binnenkant van blikjes en magnetronverpakkingen, kassabonnetjes en gebitsvullingen.  In Amerika heeft meer dan 93% van de bevolking aantoonbaar BPA in het lichaam en daarnaast is onderzocht dat de blootstelling aan BPA bij kinderen voor meer dan 99% voortkomt uit eten en drinken. Om die reden mogen babyflesjes sinds kort geen BPA meer bevatten.

Verband BPA en overgewicht

Het is nog niet volledig duidelijk hoe het verband nu precies in elkaar zit. De onderzoekers hebben een aantal andere logische verbanden bekeken. Kinderen met overgewicht eten misschien ook wel gewoon meer voeding waarin BPA zit, zoals voedsel uit blik en dingen uit de magnetron. De onderzoekers geven aan dat dit niet te verwachten is, aangezien het verband tussen BPA en overgewicht even sterk is bij kinderen die meer of minder dan het gemiddeld aantal calorieën per dag eten. Ook nadat de onderzoekers het onderzoek corrigeerden voor het aantal uren dat de kinderen tv keken, bleef het verband sterk.

Een verklaring zou kunnen zijn dat blootstelling aan BPA, dat bewezen hormoonverstorend werkt, effect heeft op hoe het, zich nog ontwikkelende, lichaam van kinderen omgaat met de verhouding tussen binnenkomende en verbruikte calorieën. Deze onbalans leidt dan tot gewichtstoename. In ieder geval geeft het onderzoek aanleiding tot nog meer zorg rondom de risico’s van BPA voor de gezondheid van kinderen.

Verbied Bisphenol A!

Het zou daarom prettig zijn als er een uitgebreider verbod op BPA komt. Het verbod op BPA in babyflesjes is een start, maar laten we ook de volgende stap nemen en BPA verbieden in alle producten voor kinderen en ook in voedselverpakkingen.

Bij Green Jump zijn overigens vanaf de start alle producten 100% bpa-vrij.

Het bericht BPA (bisphenol A) en overgewicht bij kinderen verscheen eerst op Green Jump's blog.

Babyflesjes met bpa (of Bisphenol A of Bisfenol A)?

Je bent net de trotse ouder van een klein wondertje geworden of dat verwacht je binnenkort te worden en nu moet je je ook nog gaan inlezen in chemische stoffen en moeilijke afkortingen?

Als je al teveel aan je hoofd hebt, onthoud dan in elk geval dat als je het zekere voor het onzekere wilt nemen, dat je Bisfenol A vermijdt in alle kunststof producten, zoals bijvoorbeeld babyflessen maar ook spenen, waarmee je kindje in aanmerking komt.

Het bpa verbod in de praktijk

Als een echte spion, gekleed in een lange regenjas en met zonnebril op, sloop ik bij een aantal drogisterijen naar binnen. Je raadt het vast al. Er worden nog steeds flesjes met Bisfenol A verkocht. Overigens lijkt het wel de goede kant op te gaan want er zijn nu ook babyflesjes van huismerken die geen Bisfenol A meer bevatten.

Toch moet je dus vooral zelf heel goed opletten dat op de verpakking iets staat in de trant van ‘BPA-vrij’ of ‘Bisphenol A 0%’.

En de fopspenen? Zit daar ook bpa in?

Ja, ook veel fopspenen bevatten Bisfenol A. Raar maar waar: spenen zijn niet opgenomen in het verbod dat op 1 juni 2011 is ingegaan. Misschien denk je dat je er goed aan doet om spenen van een bekend merk te kopen. Helaas bevatten veel van die merken Bisfenol A in zowel het het zuiggedeelte als de schild waaraan het zuiggedeelte bevestigd is. Ook de Bisfenol A uit de schild komt in het lichaam van je kindje terecht.

Wil je zeker weten dat er geen giftige stoffen in de speen van je kindje zitten? Neem dan bijvoorbeeld een Goldi rubberen speen.

Wat is Bisphenol A?

Even je geheugen opfrissen. Wat is bpa ook al weer? Bisfenol A (ook wel Bisphenol A of BPA genoemd) is een synthetische stof, die hetzelfde werkt als oestrogeen, dat is één van die hormonen die jou tijdens je zwangerschap geterroriseerd hebben. BPA verstoort de natuurlijke hormoonhuishouding wat kan leiden tot:

• verminderde vruchtbaarheid
• vroegtijdige pubertijd
• diabetes
• verstoringen in de celdeling
• prostaatproblemen
• slechtere ontwikkeling van de hersenen
• irritatie van de  ogen, de huid en de luchtwegen.

Filmpje over BPA verbod

BPA wordt al jaren gebruikt in plastic. Veel mensen denken dat als het verkocht wordt, er vast ook voldoende onderzoek is gedaan. Maar het Europese verbod is nu ingesteld omdat er nu toegegeven wordt dat BPA niet voldoende onderzocht is.

Het bericht Alle babyflesjes bpa-vrij! verscheen eerst op Green Jump's blog.

De ‘Standing Committee on the Food Chain and Animal Health’ heeft het besluit genomen op basis van een voorstel van de Europese Commissie om BPA in babyflesjes te verbieden. Vanaf 1 maart 2011 mag er niet meer geproduceerd worden met BPA en vanaf 1 juni 2011 mogen er alleen nog bpa-vrije flesjes verkocht worden.

Verbod op BPA in babyflessen in Nederlands nieuws

Eindelijk hebben ook Nederlandse kranten en nieuwssites aandacht besteed aan het onderwerp. Op NU.nl (EU verbiedt gevaarlijke stof in babyflesjes) en op de site van de Telegraaf (Gevaarlijke stof fopspeentjes ook in de ban) bijvoorbeeld. Dit zorgt er hopelijk voor dat er meer aandacht voor is in Nederland.

Op de site van de Nederlandse Voedsel & Warenautoriteit, VWA, is er onder Nieuws echter niets te vinden rond 26 november, de datum waarop het besluit genomen is. 

Gelukkig hoeven ouders vanaf 1 juni 2011 niet meer precies te weten hoe het zit, want dan zijn alle babyflesjes in Nederland vrij van BPA. Helaas zijn niet alle merken babyflessen blij met deze beslissing maar dat maakt nu niet meer uit, het wordt verplicht!

Twijfels over risico’s BPA

De discussie over BPA speelt al lang. Er zijn meer en meer onderzoeken die aantonen dat BPA ook of juist in kleine hoeveelheden schadelijk is. Er is geen 100% duidelijkheid en daarom ben ik blij dat nu gekozen is voor het ‘voorzorgprincipe’ in tegenstelling tot wat de EFSA, de Europese Voedsel & Warenautoriteit, over BPA besloot op 30 september van dit jaar.

Het bericht BPA in babyfles verboden, bisfenol A-vrije babyflessen dichtbij verscheen eerst op Green Jump's blog.