Wat zijn bioplastics eigenlijk?

Bioplastics zijn gemaakt van natuurlijke bronnen zoals zetmeel uit aardappel en mais, cellulose, suikerriet en plasticproducerende micro-organismen. Op het eerste gezicht lijken ze een aantrekkelijk alternatief voor regulier plastic. Ze doen namelijk vaak niet onder voor plastic uit aardolie doordat ze eruit zien als plastic en ook zo voelen en presteren, maar hun vorm en stevigheid krijgen ze uit de eerder genoemde hernieuwbare bronnen.

Deze bio-kunststoffen krijgen etiketten als ‘composteerbaar’ of ‘biologisch afbreekbaar’. ‘Bioplastic’ echter is een overkoepelende term die verschillende categorieën plastic omvat en verschillen in de manier waarop ze zijn gemaakt en hoeveel van hun inhoud uit hernieuwbare bronnen komt. Niet alle bioplastics zijn biologisch afbreekbaar (en dus in staat om op natuurlijke wijze af te breken in kleinere moleculen) of composteerbaar (in staat om biologisch afbreekbaar te zijn in gecontroleerde omgevingen).

Biopolymeren bijvoorbeeld; deze natuurlijke materialen zijn biologisch afbreekbaar, maar hebben wel de hoge temperaturen nodig van een industriële composteerinstallatie om volledig te ontbinden. En in de plasticbak deponeren is ook een probleem, omdat ze in dezelfde sorteerstroom terechtkomen als de gewone kunststoffen en daardoor juist op aardolie gebaseerde kunststoffen, zoals PET, vervuilen.

“Biobased” kunststoffen zijn daarentegen helemaal niet biologisch afbreekbaar en zijn te vergelijken met gewone kunststoffen. Plantaardig materiaal kan zelfs worden gefermenteerd tot ethyleen om ‘bio’-alternatieven voor gewone kunststoffen te creëren, zoals bio-PET in plaats van PET. Het enige verschil is dan de manier waarop ze gemaakt worden en niet hoe ze presteren of hoe lang ze in het milieu blijven.

Bioplastics zijn niet minder schadelijk

Met voorvoegsels zoals ‘bio’ of ‘eco’ kunnen producten groen lijken en er wordt vaak gebruik gemaakt van de kracht van greenwashing door marketeers. Dit soort verwarrende en misleidende termen maken het voor de consument ingewikkeld om te kunnen onderscheiden wat daadwerkelijk wel of niet schadelijk is voor mens, milieu en dier.

Net als gewoon plastic kan bioplastic grote schade aanrichten aan het zeeleven. Dr. Kimberly Warner, een senior wetenschapper bij Oceana legt uit dat zelfs de biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen “niet gecertificeerd zijn om af te breken in koude mariene omgevingen. Het materiaal van deze bioplastics breekt af in hapklare microplastics die door het leven in zee kunnen worden ingeslikt.

Biogebaseerde kunststoffen kunnen net zo schadelijk zijn als gewone kunststoffen. In plaats van fossiele brandstoffen te gebruiken, gebruiken ze een moderne plantaardige grondstof, maar die gedraagt zich net zo als andere kunststoffen als het gaat om persistentie”, zegt Warner. Wat de daadwerkelijk effecten van bioplastics op het leven in zee zijn is nog niet volledig bekend, maar verschillende onderzoekers geven alarmsignalen af. Uit onderzoek onder leiding van de Duitse Lisa Zimmermann blijkt dat PLA, een biopolymeer genaamd polymelkzuur, schadelijke chemicaliën kan bevatten. PLA-kunststoffen worden meestal gemaakt van de suikers in cassave, maïszetmeel of suikerriet. PLA wordt bijvoorbeeld gebruikt voor 3D-printen. Het kan toxiciteitsniveaus bevatten die vergelijkbaar zijn met die van op aardolie gebaseerde kunststoffen zoals polyvinylchloride/PVC en polyurethaan/PUR. Dit komt omdat duizenden chemicaliën worden gebruikt om plastic te maken en sommige worden aan PLA toegevoegd om het zich als plastic te laten gedragen.

Minder plastic zou het doel moeten zijn

Hoewel het aandeel bioplastics maar een klein deel is van de totale plasticproductie, zal de productie van bioplastic flink toenemen volgens de branchevereniging European Bioplastics. Ondertussen wordt geschat dat de productie van regulier plastic tegen 2050 bijna zal verviervoudigen als we niet van koers veranderen. Bioplastics kunnen de vraag naar fossiele brandstoffen helpen verminderen, maar ze doen niets om de plasticvervuiling aan te pakken, vooral niet in het zeeleven. Het verminderen van onze consumptie van plastic – en niet enkel het vervangen door een ander gebrekkig materiaal – is de enige manier om een echte verandering teweeg te brengen.

Wil je meer weten over plasticvrije alternatieven, lees dan bijvoorbeeld ons blog over het voorkomen van zwerfafval. Daarnaast proberen wij bij Green Jump zo min mogelijk te kiezen voor plastic producten en zoveel mogelijk voor rvs en glas bijvoorbeeld.

Het bericht Waarom bioplastics of PLA niet zo ecologisch zijn als ze lijken verscheen eerst op Green Jump's blog.

Je ziet het steeds vaker op verpakkingen van vochtige doekjes, babydoekjes of billendoekjes: “biologisch afbreekbaar” of “composteerbaar”. Het lijkt eenvoudig; even hup die toet of billen poetsen of de wc schoonmaken en weg met het doekje in het toilet of de GFT-bak. Je denkt misschien dat de doekjes uit elkaar vallen – zoals wc-papier dat doet – en verder afbreken in het riool. Of dat deze in de gft-bak met al het andere gft-afval zullen vergaan. Maar zijn die (billen)doekjes wel echt zo biologisch afbreekbaar of composteerbaar als wat de verpakking doet geloven? En wat is de werkelijke impact op ons milieu?

Even doorspoelen… daar gaat het doekje..

Een aantal maanden geleden was het nog in het nieuws dat rioleringen regelmatig verstopt raken door vochtige doekjes. De reden: ze vallen niet uit elkaar zoals wc-papier en vormen vaste strengen die de afvalwaterpompen tot stilstand kunnen brengen. Dit heeft alles te maken met de samenstelling van de vochtige doekjes. Hoogleraar duurzame chemie Gert-Jan Gruter aan de Universiteit van Amsterdam zegt tegen RTL Nieuws dat er vaak plastic in zit, ze vallen daarom helemaal niet uit elkaar en er blijven een soort plastic matjes over.

Op sommige verpakkingen staat dat de doekjes plasticvrij zijn en geschikt zijn om door te spoelen. Maar ook dan is het alsnog beter om ze niet door de wc te spoelen. De vochtige doekjes zijn namelijk dikker dan wc-papier. En nat wc-papier valt veel makkelijker uit elkaar. De vochtige doekjes plakken samen en vormen een soort klont. En dat is een kostbare aangelegenheid.

Babydoekjes in het riool?

Stichting RIONED, de overkoepelende organisatie voor stedelijk waterbeheer en riolering, heeft al in 2007 onderzoek gedaan naar hoeveel storingen en verstoppingen door vochtige doekjes (mede) veroorzaakt worden en welke maatschappelijke kosten dat geeft. Dit is te lezen in hun rapport ‘Effecten van reinigingsdoekjes op de riolering’. Daarin wordt geconcludeerd dat negentig procent van de gemeenten pompstoringen heeft door doekjes en 42% ook last heeft van rioolverstoppingen daardoor. Dit kost jaarlijks tientallen miljoenen euro’s. Dit jaar zal het onderzoek worden herhaald.

De landelijke campagne “Niet in het riool” (www.nietinhetriool.nl) moet voor bewustwording zorgen. Het enige gebruiksartikel dat geschikt is om door de wc te spoelen is wc-papier. Alle andere droge en vochtige doekjes horen niet thuis in het riool. Sinds kort hebben producenten aanpassingen doorgevoerd waardoor het Nederlandse afvalwatersysteem vochtig toiletpapier nu wel kan verwerken.

Materiaal van vochtige doekjes; biologisch afbreekbaar of composteerbaar?

Waar bestaan vochtige doekjes eigenlijk uit? De meeste vochtige wegwerpdoekjes bestaan uit een mix van viscose en cellulose, bijvoorbeeld op basis van beuken-, sparren- of eucalyptushout of uit biologisch katoen. Wanneer er op een verpakking gesuggereerd wordt dat een doekje biologisch afbreekbaar of composteerbaar is, zou je kunnen denken dat de doekjes onschadelijk zijn voor de natuur. Hierdoor worden ze sneller op de verkeerde manier weggegooid. Terwijl het voor het afvoeren via het rioolstelsel niet uitmaakt of de doeken van polyester, viscose of katoen zijn. “De beslissende factor is de scheursterkte”, zegt Stefan Bröker van de DWA, het Duitse netwerk van experts voor water, afvalwater en afval.

Dan maar in de afvalbak en niet bij het GFT…

Volgens de GFT-regelgeving zijn in het GFT-afval slechts enkele stoffen toegestaan. Dit sluit vochtige doekjes uit, ongeacht van welk materiaal ze zijn gemaakt. Omdat ze niet snel genoeg afbreken, kunnen ze ook problemen veroorzaken in composteringsinstallaties en moeten ze met veel moeite worden uitgezocht. Volgens de Duitse vereniging van gemeentelijke bedrijven, de VKU, geldt dit ook voor materialen die de fabrikanten omschrijven als ‘biologisch afbreekbaar’ of ‘composteerbaar’. Materialen als viscose en cellulose zijn gebaseerd op natuurlijke materialen, maar zijn zodanig gemodificeerd dat ze slecht afbreken. En ook als een doekje van katoen gemaakt is, kan het na een bewerkingsproces zoals weven, bleken of verven niet meer als een natuurlijke vezel worden gezien. Sowieso geldt dat een stof als katoen moeilijk biologisch afbreekbaar is. Maar ook toevoegingen zoals oliën of geurstoffen of eenvoudig dat wat je afveegt met het doekje hoort niet bij het GFT-afval thuis.

Bij Green Jump hebben we één merk doekjes,Jackson Reece, waarvan getest is dat de doekjes wel in de gft bak mogen en ook binnen 2 maanden afgebroken zijn. Maar dan mag er dus geen ontlasting op zitten, dus dat geldt dan vooral voor wanneer je het doekje hebt gebruikt om het gezichtje schoon te maken. Daarnaast heeft één van onze collega’s gesproken met een deskundige van Attero die heel duidelijk aangaf dat er gewoon geen vochtige doekjes bij het Gft mogen. Oftewel…..het blijft toch gewoon de prullenbak.

Billendoekjes milieuonvriendelijk

Het Duitse Ökotest is er duidelijk over: het ecologische evenwicht van de doekjes is niet goed, ook al belanden ze zoals bedoeld in het restafval. Ook al zijn ze uit plantaardige materialen gemaakt; voor de productie van viscose bijvoorbeeld is veel energie nodig en katoen heeft tonnen water nodig. Eigenlijk wel heel zonde dus om ze na 1 x weg te moeten gooien dus voor thuis misschien toch herbruikbare?

Herbruikbare babydoekjes

Toeten of billetjes poetsen kan natuurlijk ook met een washandje of stoffen doekje. Je kunt ze zelfs meenemen (houdbaarheid is dan een dag of 2 à 3).  Wil je stoffen doekjes combineren met gemak, kijk dan eens naar deze doekjes in combinatie met de verzorgende blokjes van Terra Gaia, dan maak je zelf je eenvoudig te gebruiken vochtige doekjes, ook voor onderweg!

Het bericht Vochtige doekjes en billendoekjes in WC of GFT? verscheen eerst op Green Jump's blog.